VITEX AGNUS-CASTUS - HAYIT
Vitex agnus-castus, Verbenaceae (Mineçiçeğigiller) ailesine ait yaprak döken bir çalıdır. Akdeniz kıyılarından, Orta Asya’ya kadar olan coğrafi bölgede doğal olarak bulunmaktadır. 5 m boy ve 5 m çapa kadar büyüyebilir. Grimsi-yeşil yaprakları, tek saptan çıkan 5-7 adet, 10-15cm uzunluğunda yaprakçıktan oluşmuştur. Çalı veya ağaç formunda yetiştirilebilir. Yaz aylarında; soluk maviden koyu mora kadar değişen renklerde, püskül şeklinde küçük ve kokulu çiçekler açar. Pembe veya beyaz renkli varyetelerine de rastlanmaktadır.
Hayıt geçirgen bir ortamı tercih eder, ancak hemen her çeşit toprağa uyum sağlamaktadır. Tuzluluğa, rüzgâra ve suya dayanıklıdır, -10°C a kadar yaşamını sürdürür. Bitki tümü ile (yaprakları, dalları ve çiçekleri) kokuludur. Akdeniz bölgesinde daha çok dere kenarları gibi suyun bulunduğu alanlarda görülür.
Vitex agnus-castus tohum ve çiçekleri, kadın üreme sistemini düzeltici etkisi nedeni ile binlerce yıldır tedavi amacı ile kullanılmıştır. Olumlu etki, modern tıptaki araştırmalar sonucunda da doğrulanmıştır, özellikle premenstruel (adet öncesi) sendrom ve menopoz yakınmalarında kullanılmaktadır.
Peyzaj tasarımlarında: Hayıt yaz ve sonbaharda sürgün uçlarında açan, mor, kokulu, başak şeklindeki çiçekleri veya yıldız şeklindeki dekoratif yaprakları için kullanılmaktadır. Bordür bitkisi olarak da kullanılabilir. Özellikle fazla bakım gerektirmeyen Akdeniz bahçeleri ve doğal Akdeniz peyzajı çalışmalarında tercih edilir.
Vitex agnus castus
Vitex agnus castus
Vitex agnus castus
CALİCOTOME VILLOSA - KEÇİ BOĞAN
Calicotome, Leguminosae (Fabaceae-Baklagiller) ailesine ait bir cins olup dünyada 5 türü vardır. Türkiye’de ise yalnız Calicotome villosa türü bulunmaktadır. Doğal olarak Akdeniz Havzasında (Tunus-İspanya’dan, Türkiye-Kıbrıs’a kadar) bulunur. Yaprak döken bir çalıdır, 3 m boy 2 m çap yapabilir. Tam güneş altında iyi gelişir, gölgede yaşama şansı fazla değildir.
İyi drenajlı toprağı tercih etmekle birlikte, her türlü, (killi, kumlu) toprakta yetişir. Kuraklığa, tuzluluğa ve toprak asit ve baz değişikliğine dayanıklıdır. İyi drenajlı ortamda -10°C soğuğa dayanabilir. Bitki toprakta yer değiştirilmeye çok uygun değildir, bu nedenle dikildiği yerden nakil yapılmamalıdır. Genelde Mayıs-Haziran aylarında çiçeklenme gösterir, çiçekler yoğun ve sarı renktedir. Hermafrodit bir bitkidir, çiçeklerde erkek ve dişi organlar bulunur, tozlaşma böcekler tarafından yapılır. Üretimi tohum veya yaz aylarında alınan yarı olgun dal çelikleri ile yapılır.
Bitki; köklerinde yerleşen, bazı toprak bakterileri ile simbiyotik ilişki gösterir. Bu bakteriler, gerek bitkinin, gerek topraktan yararlanan diğer bitkilerin gereksinimi için atmosferdeki azotu toprağa bağlarlar.
Peyzaj tasarımlarında: Calicotome villosa yoğun sarı çiçekleri için tercih edilebilir. Doğal Akdeniz Bahçesi ve Kurak Bahçelerde, bol güneş alan yerlerde, alçak çit yapımında kullanılabilir.
Calicotome villosa
Calicotome villosa
NERİUM OLEANDER - ZAKKUM
Nerium oleander Apocynaceae (Zakkumgiller) ailesine ait bir bitkidir. Nerium cinsinin tek türüdür. Akdeniz’in batısında Fas ve Portekiz’den başlayıp, tüm Akdeniz ülkelerinde ve Asya’nın güneyinde doğal olarak bulunur.
Zakkum 6 metre yüksekliğe kadar uzayabilen, çok yıllık, zehirli, herdem yeşil bir çalı veya ağaçtır. Koyu, parlak yeşil, ince uzun (lanseolat) 10-25 cm uzunluktaki yaprakları, dallardan karşılıklı çift olarak çıkarlar. Gösterişli çiçekleri; beyaz, pembe, kırmızı, sarı veya mora kaçan kırmızı renkte olabilir, ilkbahar ve yaz süresince açarlar. Çiçekler 2,5-5cm çapındadır, dalların ucunda püskül halinde toplu olarak bulunurlar, tek katlı veya çok katlı olabilir (5 veya çok sayıda petal), bazıları kokuludur.
Nerium oleander Sıcak ve ılıman iklim bölgelerinde dış mekânda yaşayabilir, kısa süreli -10°C dona dayanır. Toprak bakımından seçici değildi, susuzluk ve tuzluğa dayanıklıdır. Güneş isteği fazladır, yarı gölgede olabilir, ancak gölgeye dikildiği takdirde çiçek açmaz. Üretimi çelik veya tohum ile yapılır. 500 dolayında kültürü üretilmiştir. Bunların bazıları bodur ve kompakt yapıdadır, küçük bahçelerde tercih edilirler.
Zakkum bilinen en zehirli bitkilerden biridir, öz sıvısı başta olmak üzere bitkinin tüm kısımları zehirlidir. İnsanlar dışında; at, büyükbaş hayvanlar ve diğer birçok hayvan için de öldürücüdür.
Peyzaj tasarımlarında: Nerium oleander ılıman yörelerde yol kenarları ve parklarda yaygın olarak kullanılan bir bitkidir. Özelikle, kuraklığa dayanıklılığı, uzun çiçeklenme dönemi ve fazla bakıma gereksinim göstermemesi nedenleri ile otoyollar veya kent içi yollarda tercih edilmektedir. Tuzluluğa, hava kirliliğine dayanıklı olduğundan; rüzgâr perdesi, ses perdesi veya separasyon oluşturmak için yapılacak çitlere uygun bir bitkidir. Bahçelerde süs bitkisi olarak kullanılır. Soğuk yörelerde; saksı bitkisi olarak kışın sıcak bir ortama alınmak şartı ile özellikle bodur türler yetiştirilir.
Nerium oleander
Nerium oleander
Nerium oleander
Nerium oleander
SALVİA OFFİCİNALİS – ADA ÇAYI
Salvia cinsi Lamiaceae (Ballıbabagiller) ailesine ait olup 500 dolayında türü içerir. Doğal olarak Akdeniz ülkelerinde, özellikle çok yoğun olarak Dalmaçya kıyılarında bulunmaktadır. Akdeniz kıyıları dışında, Balkan yarımadası da doğal yaşam alanlarıdır.
Salvia adı Latince “salvere” sağlıklı veya “salvare” iyileşme kelimesinden gelmektedir. Officinalis Latince “opificina” şifalı bitki odası veya eczaneden türetilmişdir. Bitkinin çok eski zamanlardan beri iyileştirici olarak kullanıldığı bilinmektedir.
Salvia officinalis bir çalıdır, 80 cm yüksekliğe kadar boylanabilir. Yukarıya uzanan çok sayıda gövdeden, yan dallar çıkar, köke yakın gövdeler odunsudur. Yeşil-grimsi yapraklar, kokulu, kenarları hafif dişli, ince uzundur bazen yumurta şeklinde olabilir. Genç yaprakların üzerinde tüyler vardır, zamanla bu tüyler kaybolur, ancak yaprakların alt yüzleri daima tüylüdür. Yapraklar elle ovuşturulduğu zaman, yaprak yüzeyindeki bezlerden çıkan esansiyel yağa ait hoş bir koku duyulur, kelebek ve arılar için çekicidir. Parlak mavi veya morumsu-mavi çiçeklerin korollası dudak şeklindedir. Çiçek sapı üzerinde 6-10 sıra, çiçek kümesi bulunur, her küme de 6-10 adet çiçek bulunmaktadır. Çiçeklenme genelde Haziran Temmuz aylarında olmaktadır. Ada Çayı kuru yaprakları dünyada Dalmaçya Ada Çayı olarak pazarlanmaktadır.
Toprak bakımından seçici değildir, ancak geçirgen toprağı tercih eder, devamlı su duran ortamda yaşayamaz.
Nötr veya bazik ortamı tercih eder, pH yüksekliğine dayanıklıdır. Güneş isteği çoktur, gölgede de olabilmektedir.
Lamiaceae ailesine ait; biberiye, Adaçayı, kekik, nane gibi birçok bitkide antioksidan etki bulunmaktadır. Salvia officinalis çok eski çağlardan beri, şifalı bitki olarak kullanılmaktadır. Sağlık üzerine bilinen etkilerinden bazıları; uyarıcı, iştah açıcı, ateş düşürücü, spazm çözücü, sindirim kolaylaştırıcı, soğuk algınlığını iyileştirici ve mikroplara olan etkisidir.
Ada Çayı genç yaprakları ve çiçekleri çiğ olarak, haşlanarak veya turşu yapılarak tüketilir. Kuru ve yaş yapraklar ot çayı yapımında kullanılmaktadır. Çiçekleri renk ve koku vermesi için salatalara konur. Bitkiden elde edilen aromatik yağ dondurma ve kurabiye yapımında, şampuan, diş macunu ve parfüm imalatında kullanılmaktadır.
Peyzaj tasarımlarında: Salvia officinalis kaya bahçelerinde, deniz kenarı uygulamalarında ve bordür bitkisi olarak kullanılır. Saksıya da uygun bir bitkidir. Sebze bahçeleri için de iyi bir seçenektir.
Salvia officinalis
Salvia officinalis
Salvia officinalis