7 Ekim 2016 Cuma
1. Bölümdeki tabloda dayandıkları en düşük ısı derecesi verilen palmiyelerden bir kısmı, gerek çok yavaş büyüdüklerinden, gerek gösterişli olmadıklarından veya temini olanaksız olduğundan burada bahsedilmeyecektir. Buna karşın, dona dayanıklı, ülkemizde bulunabilen veya temin edilebilecek, peyzaj değeri olan palmiyelerden kısaca bahsedilecektir.
WASHINGTONIA TÜRLERİ
Güneybatı ABD ve kuzeybatı Meksika’da yaşayan tek gövdeli, 2 türdür. Bitkiler hermafrodit (tek cinsel)’dir.
WASHINGTONIA FILIFERA
Kalın Gövdeli Vaşington Palmiyesi, Amerikan Pamuk Palmiyesi
Doğal olarak, ABD’nin güneybatısı ve kuzeybatı Meksika’da bulunmaktadır. Gösterişli ve dayanıklı olan, yelpaze yapraklı bu palmiyenin gövdesi 60–80 cm kalınlıkta, kahverengidir. 16 metre boya ulaşabilir. –12°C’ye dayanmaktadır.
İnce Gövdeli Vaşington Palmiyesi, Pamuk Palmiyesi
Kuzeybatı Meksika kökenlidir. Yelpaze yapraklı bu palmiyenin kahverengi gövdesi 25 metreye kadar uzar, ancak W. filifera’dan daha ince olup, 25 cm çapındadır. –10°C’de herhangi bir zarar görmemektedir. –11°C’ye dayanmaktadır.
PHOENIX TÜRLERİ
Phoenix Yunanca hurma demektir. Hurma olarak bilinen, uzun pinnat (tüysü) yaprakları ile özel görünümü olan bu bitkiler, 17 türü kapsar. Tümüyle, Eski Dünya’ya özel bir cinstir. Orta ve Kuzey Afrika, Girit, Datça, Bodrum, Finike, Orta Doğu, Güney ve Güney-Doğu Asya, Filipinler ve Endonezya’da değişik türler doğal olarak bulunmaktadır. Feniks’ler iki cinslidir. Meyve ve tohum olması için erkek ve dişi bitki gerekir.
Kanarya Adaları Hurması
Kökeni Kanarya Adaları’dır. Dünyada süs amacıyla en fazla yetiştirilen palmiyelerden biridir. Tek gövdelidir, kardeşlenme göstermez.
Ülkemizde, dış mekânda yetiştirilen palmiyelerin en güzellerindendir. Halk arasında, Feniks veya Yalancı Hurma olarak bilinir. Yetişkin yüksekliği 20 metreye, gövdesi 100 cm kalınlığa ulaşabilir. 5-6 metre boya ulaşan, yeşil renkli yaprakları, gövdeye yakın kısmında, kaba, büyük dikenler içerir. Soğuğa ve kuraklığa dayanıklıdır. –10°C’de herhangi bir zarar görmemektedir. –12°C’ye dayanmaktadır.
Arap Hurması, Hurma
Kökeni Kuzey Afrika ve Batı Asya’dır. Gövde kalınlığı 30 santime, yüksekliği 24 metreye erişebilir, dipten kardeşlenme gösterir. Gri-yeşil, pinnat (tüysü) yaprakları 6 metreyi bulur. Meyveleri 6 cm kadar uzunlukta, oval, sarı-turuncu veya koyu kırmızı, kahverengidir.
Meyve vermesi için sıcak ve kurak iklim şarttır. Soğuğa P. canariensis kadar dayanıklı değildir. –10°C’ye dayanmaktadır.
PHOENIX RECLINATA
Senegal Hurması
Tropikal Afrika ve Madagaskar kökenlidir. Doğada genelde akarsu kenarlarında veya göl ve deniz sahillerine yakın yerlerde bulunur.
Çok gövdelidir. Gövdeleri 12 cm çapında olup, 10 metreye kadar uzar. Ana gövdenin dışındaki gövdeler, dışarı doğru eğik olarak çıkarlar. Bu şekilde hem kendi ışık gereksinimlerini iyi bir şekilde sağlarlar, hem de göze hoş görünürler. Pinnat (tüysü) yaprakları, yeşil renkte olup, diğer hurma yapraklarına göre daha yumuşaktır ve uçları aşağıya doğru sarkar.
Tropikal Afrika kökenli olmalarına karşın, soğuğa ve dona dayanıklıdırlar. Bu nedenle, ılıman iklim bölgelerinde de, dış mekân düzenlemelerinde çok kullanılan palmiyeler arasına girmişlerdir. -4°C’nin altındaki soğuklarda, yaprakları yanmakta, ilkbaharda tekrar çıkmaktadır. –6°C’ye dayanmaktadır.
PHOENIX ROEBELENII
CÜCE HURMA
Vatanı Laos ve Güney Çin’dir. Tek gövdelidir, gövde kalınlığı 15 santimi geçmez. Boyu nadiren 3 metreye kadar uzar. Yeşil, yaprakları, tüm hurmalarda olduğu gibi pinnat (tüysü)’dır, boyları 1-1.5 metreye kadar uzayabilir. Yapraklar diğer hurmalara göre, ince, yumuşak ve çok dekoratiftir, belirgin dikenleri yoktur. -4°C yaprakları yanmaktadır. –12°C’ye dayanmaktadır.
PHOENIX RUPICOLA
Hindistan Hurması, Tepe Hurma Palmiyesi,
Hindistan kökenlidir. Fenikslerin en güzellerindendir. Phoenix roebelenii dışında, yaprakları en güzel olan hurmadır.
Boyları 8 metreyi bulur. Gövde 25 cm çapında, tekdir. 3 metre uzunluğunda parlak yeşil olan yaprakları, üstte yatay konumdadır. Yapraklar, hafif dönerek aşağı sarkarlar ve ağaca diğer fenikslerden farklı güzel bir görünüm verirler. -4°C’de yapraklarının yandığı tespit edilmiştir. –6°C’ye dayanmaktadır.
PHOENIX SYLVESTRIS
Orman Hurması, Yabani Hint Hurması
Hindistan kökenlidir. Ph. canariensis’e çok benzemekle birlikte onun kadar büyük değildir. Gövde 10–12 metreye ulaşır, gövde çapı genelde 40 santimi geçmez. Yaprakları 3–4 metre, renkleri gümüşi-yeşildir. Bol güneş ve geçirgen bir toprağa gereksinimi vardır. Hızlı büyülen bir palmiyedir. –8°C’ye dayanmaktadır.
PHOENIX THEOPHRASTII
Girit-Datça Hurması
Vatanı Girit, Datça ve Finike’dir. Ülkemizde doğal olarak bulunan tek palmiye türüdür. Yaprakları diğer hurmalarda olduğu gibi pinnat, gri-mavi renktedir. Boyları 17 metreye uzayabilir, Arap Hurması gibi kardeşlenme gösterir. Yaprakları Arap Hurmasına göre daha kısa ve sürgün uçları dik olmayıp yana açılmış olarak görülür. –12°C’ye dayanmaktadır.
TRACHYCARPUS
Himalaya’lardan Kuzey Hindistan, Kuzey Tayland ve Çin’e kadar uzanan, ılıman ve subtropikal bölgelerde, 2400 metreye kadar olan yükseklikte yetişen, tek veya çok gövdeli, sekiz türdür. Grup olarak, palmiyeler içinde soğuğa en dayanıklı olanlardır. Trachycarpus türlerin hepsi tek cinslidir, erkek veya dişi olurlar.
TRACHYCARPUS FORTUNEI
Çin Yelpaze Palmiyesi, Kıllı Gövdeli Palmiye (Chamaerops exelsa)
Anavatanı Çin’dir. Silindir gövdeli, üzeri koyu kahverengi fibröz liflerle kaplı, 12 metre boya ulaşabilen bir palmiyedir. Yaprakları yelpaze şeklinde olup segmentleri merkeze kadar bölünmüştür. Ülkemizde süs amaçlı olarak, daha fazla Karadeniz, Marmara, Kuzey Ege Bölgelerinde yetiştirilmektedir. Dona en dayanıklı palmiyelerdendir. Erişkinler, –(18–20)°C’de yaşamlarını sürdürürler. Sıklıkla Chamaerops humilis (Akdeniz Yelpaze Palmiyesi) ile karıştırılırlar. Ancak Akdeniz Yelpaze Palmiyesi, çok gövdelidir, boyları ve yaprakları daha küçüktür, bu palmiyeler kadar soğuğa dayanıklı değildir. Kıllı Gövdeli Palmiye, soğuk ve ılıman iklim palmiyesidir. Akdeniz’in kuru yazında bunalıma girer, yarı gölgeye dikilmelidir. Tek cinseldir. Tohum oluşması için erkek ve dişi ağaca gereksinim vardır.
TRACHYCARPUS TAKIL
Takil Palmiyesi
Vatanı, Kuzey Hindistan’dır. Buradaki ağaçlar 2400 metre yükseklikte yaşamaktadır. Trachycarpus fortunei’ye benzemekle birlikte ondan çok daha büyüktür. Trachycarpus fortunei’den farklı olarak, üzerideki tüyler ve lifler, gövdeye daha yapışıktır. Yapraklar ise çok daha fazla segmentlere bölünmüştür (60a kadar). Çiçekleri de farklıdır. Trachycarpus fortunei gibi, erişkinler –(18–20) °C’ye dayanırlar.
TRACHYCARPUS WAGNERIANUS
Wagner Palmiyesi
Görünüşü grubun diğer palmiyelerinden oldukça farklıdır. Yaprakları küçük ve sert, 75 cm’den daha kısadır. Yapraklardaki segmentlerin kenarları, beyaz tüysü lifler ile kaplıdır. Küçük, kompakt güzel bir palmiyedir. Gövde 3 metre, bazen 6 metre yüksekliğe kadar erişir. Bu palmiye de -18 °C’ye dayanır.
Akdeniz Yelpaze Palmiyesi, Bodur Şamarops
Doğal olarak İspanya, Fas’tan Libya’ya kadar olan Kuzey Afrika kıyıları, İspanya, Fransa, Sicilya, Sardunya ve Malta adalarında bulunmaktadır.
Chamaerops humilis genelde çok gövdeli, fazla boylanmayan, çalı görünümünde bir palmiyedir. Bu nedenle “Cüce Palmiye” adı da verilmektedir. Doğada sıklıkla gövdesizdir veya toprak altında gövdesi vardır. Ancak bahçelerde 4–6 metre yüksekliğe kadar büyüyebilmektedir. Dikildiği yere kök saldıktan sonra kuraklığa ve dona dayanıklıdır. Güneş altında daha iyi bir gelişme gösterir. İki cinslidir. Chamaerops’lar çok değişik varyantlar gösterirler. Yaprak renklerinin değişik olmasının yanında, gövdesizden, 4 metre boya uzayana, tek gövdeliden, çok gövdeliye, sık yapraklıdan seyrek yapraklıya, kadar çeşitli renk ve şekillerde bulunurlar. -12°C’ye dayanmaktadır.
Chamaerops humilis var. cerifera, Kuzey Afrika’da Atlas Dağlarında bulunup, 1990’lı yıllarda kültüre alınan, mavi yapraklı bir alt türdür.
SYAGRUS ROMANZOFFIANUM
Kraliçe Palmiyesi (Cocos plumosa-Arecastrum romanzoffianum)
Ülkemizde yetişebilecek, en görkemli, tropik görünümlü ve estetik palmiyedir. Doğal olarak Brezilya, Paraguay, Uruguay, Bolivya ve Kuzey Arjantin’in ormanlık bölgelerinde bulunur. Düzgün, gri gövdesi 20–40 cm genişlikte, boyu 15 bazen de 20 metre olabilen bir palmiyedir. Yaprakları tüysü (plumöz)’dür. Hermafrodittir, tek ağaç meyve verir.
Güneşe dayanıklıdır, gölgede de yetişir. Kraliçe Palmiyeleri, tropik kökenli olmalarına karşın, soğuğa karşı sanıldıklarından daha dayanıklılardır. Palmiye Merkezinde, dış mekânda, -6°C soğuğa maruz kalan bu palmiyelerde, yaprak uçlarının hafif sararması dışında bir hasar tespit edilmemiştir. Erişkinler -8 °C’ye dayanırlar.
Syagrus romanzoffianum var litoralis Florida’da -9 °C’ye düşen şiddetli bir kış sonrasında sadece yaprakları sararan ve ölmeyen palmiyelere önce “var. Silver Queen” denilmiş, sonra da bu ad “littoralis” olarak değiştirilmiştir. Bu varyetenin dona dayanıklılığı daha fazladır.
LIVISTONA
Afrika, Asya ve Afrika’da bulunan, tek gövdeli 28 türden oluşan bir cinstir. Yelpaze yapraklı palmiyelerdir.
LIVISTONA AUSTRALIS
Lahana Palmiyesi, Avustralya Yelpaze Palmiyesi
Avustralya’nın doğu kıyılarında bulunur. Güzel ve gösterişli bir palmiyedir. Yerliler tarafından palmiyenin sürgün ucu yendiği için lahana palmiyesi denilmektedir. Gövdeleri 20 metreye kadar uzar. Derin bölmeli, yelpaze yapraklarının sapları dikenlidir. Yaprakları -5°C’ye kadar bozulmamaktadır. Palmiye -9°C7ye dayanır.
LIVISTONA CHINENSIS
Çin Yelpaze Palmiyesi
Kökeni Güney Çin ve Güney Japon Adaları’dır. Yetişkin palmiyenin gövde kalınlığı 30 cm, yüksekliği 12 metreye ulaşır. Yaprakları aşağıya doğru sarkıktır, “Fıskiye Palmiyesi” adı da verilir. Yaprakları -4°C’de yanmaktadır. Hafif dona dayanmasına karşın, tropik bir palmiye olduğundan Akdeniz iklim bölgesinde büyümesi oldukça yavaştır. Bazı Avrupa ülkelerinde iç mekân bitkisi olarak kullanılmaktadır.
Muntazam, silindirik gövdesi 10 metreye ulaşır. Tacı, bol yapraklı ve düzgün, yuvarlak olarak dikkati çeker. Geniş yelpaze yaprakları, iki loblu, altları, mavimsi-yeşil renkte olan birçok segmentten oluşmuştur. Bu palmiye de, -9°C’ye dayanır.
Queen Palm (Cocos plumosa-Arecastrum romanzoffianum) is the most splendid, tropical-looking and aesthetically palm can be grown in our country. It is native in forest regions of Brazil, Paraguay, Uruguay, Bolivia and Northern Argentina. Smooth and grey trunk of Palm is 20-40 cm in width and height can be reach of 15 and sometimes 20 meters. The leaves are feathery. Queen Palms are hermaphrodites; single tree can give fruit.
