25 Temmuz 2025 Cuma
Peyzaj mimarlığında bitkiler ana faktördür. Bu faktör yelpazesi oldukça geniş ve çeşitlidir. Tıbbi ve aromatik bitkiler grubu da peyzaj tasarımlarındaki kullanım yönünden etkili bir yere sahiptir. Gerek insanların gerek hayvanların iyileşme süreçlerinde kullanılan, canlılara fiziksel yarar sağlayan, doğadaki tozlaşma dengesini ayakta tutan, toprak-hava-su dengesini düzenleyen bitkilere tıbbi ve aromatik bitkiler denir. Tarihin en eski çağlarından beri tüm canlıların baş tacı olan, şifa veren bu bitkiler; peyzaj mimarlığında fonksiyonellik, estetik ve özellikle sürdürülebilirlik açısından önemli bir kaynaktır. Bu kaynakla oluşturulan bahçeler insanlığın hep dikkatini çekmiştir. Ülkemizdeki biyoçeşitlilik ve endemik bitki zenginliğinden dolayı tıbbi ve aromatik bitkiler her zaman, her yerde ve her koşulda tercih edilmiştir. Tıbbi ve aromatik bitkiler sadece insanlara fayda sağlamaz; tüm doğal döngüyü destekler, alanın toprağını mineral ve içerik yönünden zenginleştirir, su kaynaklarını artırır, hayvan habitatlarının çoğalması ve gelişimini destekler, zararlılarla mücadelede biyolojik ilaçlama yapar ve sürdürülebilirlik ilkesini tamamlar.
Fotoğraf-1 Abacıoğlu, N.
Yaprağında, köklerinde, dallarında veya çiçeklerinde bulundurdukları mineraller, asitler, tanenler ve vitaminler nedeniyle sağlık, kozmetik, gıda, boya sektörlerinde ve tarımsal mücadelelerde kullanılan bitkilerin tümüne tıbbi ve aromatik bitkiler denir. Bu bitkiler insanlık tarihinin en eski çağlarından beri bilinmektedir. Eski çağlarda insanlar bitkilerin tedavi edici gücünü keşfetmiş ve tüm yaşamları boyunca sağlıklı yaşayabilmek için bitkilerin gücünden yararlanmıştır. Bu güç günümüze kadar gelmiş; halk hekimliği ve halk ilaçları olarak bilime, ticarete, kültüre, sosyal yapıya ve peyzaja yön vermiştir. Günümüzde ise kırsal ve kentsel peyzaj tasarımlarında oldukça rağbet görmektedir. Modern tıpta kullanılan ilaçların çoğunda bu bitki türleri seçilmekte, kullanılmakta ve şifa aranmaktadır.
Fotoğraf-2 İzmir Ticaret Borsası- 2024
Ülkemiz tıbbi ve aromatik bitki çeşitliliği açısından oldukça zengindir. Yurdumuzun coğrafi konumu, toprak yapısı ve iklimi nedeniyle adeta bir bitki okyanusu haline gelmiştir. Ülkemizdeki tıbbi ve aromatik bitkiler; hastalıkların tedavisinde, içeceklerde, gıda sektöründe, baharatlarda, insektisit ilaçlarında, hayvan hastalıklarının tedavisinde, reçine yapımında, uçucu yağlarda ve kozmetik sanayisinde kullanılarak ekonomimize, sosyolojik yapımıza, kültürel zenginliğimize ve coğrafi doğal güzelliklerimize önemli katkılarda bulunmuştur. Bu katkılar sayesinde dünyada önemli bir yer edinmiş ve yüzden fazla ülkeye tıbbi ve aromatik bitki satışı yapmaktadır. Bu da ekonomik anlamda olumlu katkılar sağlamaktadır. Ekonomiye desteğin paralelinde bahçecilik, üreticilik, biyoçeşitlilik ve kültürel zenginlik gibi alanlar da değer kazanmıştır.
Fotoğraf-3 İzmir Meslek Yüksek Okulu Ders Kitabı-2009
Bu bitkilerin, eski çağlardan beri farklı amaç ve istekler doğrultusunda kullanımı, bahçecilik tanımlarını şekillendirmiş ve zenginleştirmiştir. Her ne kadar kırsal peyzajda revaçta olduğu gözükse de, günümüzde kentsel peyzajda da sıkça tercih edilmektedir. Artık istek değil, ihtiyaç sınıfına girmiştir. Dünyada bitkilerin canlılar üzerindeki etkileri, 1926 yılından beri laboratuvarlarda araştırılmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) araştırmalarına göre, tedavi amaçlı kullanılan tıbbi bitkilerin sayısı 20.000 civarındadır. Son yirmi yılda tıbbi ve aromatik bitkilere talep ve önem büyük oranda artmıştır. Dünyada en çok talep gören ve sıklıkla ticareti yapılan tıbbi ve aromatik bitkiler; kahve, susam, sarımsak, kırmızı biber, safran, keten, yenibahar, karabiber, yeşil çay, gül, ıhlamur, melisa, defne, hardal tohumu, zencefil, salep ve kimyondur.
Fotoğraf-4 Asya Ekonomi Arşivi-2024
Peyzaj tasarımının ana maddesi olan bitkiler; tasarım boyutunu, yönünü ve kalitesini ortaya çıkarmada etkilidir. Tıbbi ve aromatik bitki kullanımı ile oluşturulan tasarımlar; sadece estetik değil, fonksiyonel anlamlarda da artan bir ivme kazandırmıştır. Bu kazanımları şöyle sıralayabiliriz:
- Tür ve ekotipik çeşitliliği artırmıştır,
- Çevre koşullarına uyum ve görsellik kazandırmıştır,
- Canlıların psikolojisini düzenlemiştir.
Bu bitkiler, fitokimyasal özellik taşıması, oluşturulan manzaraya heyecan katması, manzarada bulunan öğeleri vurgulaması ve dikkat çekmesi, yönlendirmesi, bütünlük sağlaması, zıtlık, ritim, ahenk öğelerine destek olması ve beş duyu organına hitap etmesi açısından oldukça değerli ve önemlidir. Bu arada, peyzaj tasarımları oluşturulurken alandaki kullanıcıların yaş, cinsiyet, sosyal yapısı ve alerjik hastalık durumları da göz önüne alınmalıdır. Örneğin, meyvelerinin içerisinde toksik madde bulunduran bazı bitkiler çocuk oyun alanlarına dikilmemelidir.
Fotoğraf-5 PEMDER Arşivi-2024
Tıbbi ve aromatik bitkiler, peyzajda koleksiyon-hobi bahçelerinde, şifa-terapi bahçelerinde, botanik bahçelerinde, kaya bahçelerinde, çatı ve teras bahçelerinde, duvar bitkilendirilmesinde, saksı bitkilendirilmesinde, sebze-meyve bahçelerinde, eğim bitkilendirilmesinde, yol bitkilendirilmesinde ve kırsal peyzaj planlamalarında kullanılmaktadır.
Koleksiyon-Hobi Bahçeleri: Ülkemize ait endemik bitkilerin korunması, sürdürülebilirliğin sağlanması ve diğer canlıların yaşam döngülerini daha da olgunlaştırmak, onarmak için kullanılan bahçelerdir. İnsanların kendi uğraşları ve emekleriyle günlük streslerini atabileceği özel veya kamusal alanlarda peyzaj tasarımı yapılmış bahçelerdir. Sebze, kekik, nane, sarımsak, soğan, adaçayı, maydanoz gibi bitkilerin kullanılması uygun olmaktadır.
Şifa-Terapi Bahçeleri: Hastane merkezleri, rehabilitasyon merkezleri, engelli yaşam merkezleri ve huzurevleri gibi alanlar içerisinde yer alan, hastalara ve sağlık çalışanlarına hitap edebilecek, stresli tedavi süreçlerini rahatlatacak şekilde tasarlanmış bahçelerdir. Bu bahçeler tasarlanırken kullanım amacı, kullanılan bitkiler ve kullanıcıların yaş ile durumları gibi kriterler baz alınmalıdır. Beş duyu organına hitap edebilmeleri önemlidir. Özellikle engelli bireylerin yaşam merkezlerinde, bireylerin bitkilerle etkileşimi baz alınarak tasarlanan bahçeler etkili olmaktadır. Bu bahçeler, kullanıcıları bulundukları stresli ortamdan uzaklaştırmayı, psikolojilerini iyileştirmeyi ve hastaların şifa bulmasını sağlamayı amaçlar. Bu bahçeler, "iyileştirme bahçeleri" olarak da bilinmektedir. Özellikle yoğun kokuları olan lavanta, biberiye, oğul otu, ekinezya, gül ve göl soğanı gibi bitkiler bu bahçelerde kullanılabilir.
Botanik Bahçeler: Doğal bitkilerin ve kültür bitkilerinin uygun şekilde, belli bir periyot içinde üretilip yetiştirildiği, insanlara tanıtılıp bilgilendirildiği; hobi, gezi gibi amaçlara hitap eden bahçelerdir. Bu bahçeler, bitki türleri üzerinde farklı amaçlarla bilimsel ve teknik araştırmalar yapılmasına olanak sağlar. Eğitim kurumları ve kuruluşlar için birebir canlı örnekleri tanıtmada önemli bir fırsat sunar, bitki çeşitliliği oluşturarak aralarındaki etkileşimlerin gözlemlenmesine olanak tanır ve kentsel yaşam alanlarında insanların rahat bir nefes almasına yardımcı olur. Bu bahçelerde zencefil, mahonya, zerdeçal, salep, deve dikeni, sumak ve safran gibi bitkiler kullanılabilir.
Fotoğraf-6 PEMDER Arşivi -2024
Kaya Bahçeleri: Tıbbi ve aromatik bitkilerin sahip oldukları renk, doku, koku ve ölçü gibi ayrıntıları hedef alarak oluşturulan doğal bahçelerdir. Bu bahçeler, gerek özel gerek kamu alanlarında rahatlıkla kullanılabilir. Bulundukları alanları hareketlendirir, dört mevsim renklendirir, farklı dokular arasında bir uyum ortaya çıkarır ve göze zevk verir. Bu bahçelerde ardıç, papatya, ıtır, karahindiba, ısırgan, adaçayı, lavanta, biberiye, süsen, yasemin, aloe vera ve gül gibi bitkiler kullanılabilir.
Fotoğraf-7 PEMDER Arşivi 2024
Çatı ve Teras Bahçeleri: Kentsel alanlardaki binalarda sıklıkla kullanılan ve etkili olan bahçe tipleridir. Bu bahçelerde kullanılan saksılıklar, drenajı çözümlenmiş, konumu belirlenmiş ve ölçüleri şekillendirilmiş olmalıdır. Burada kullanılacak bitki türlerinin kazık kök yapmayacak, yayvan kök yapacak şekilde seçilmesi uygun olur. Bu bahçelerde zencefil, kekik, maydanoz, turunç, gül, nergis, adaçayı, ıhlamur, nane ve kimyon gibi bitkiler kullanılabilir.
Duvar Bitkilendirmesi: Son dönemin trendlerinden olan duvar bahçelerinin (duvar bitkilendirmesi), aranan bitkileriyle yapılan tasarımlar, kolay ulaşılabilirlik ve bakım kontrolünü sağlamaları açısından kullanışlı ve etkili bahçelerdir. Bu bitkilendirmede karabiber, biber, lavanta, biberiye ve adaçayı gibi bitkiler kullanılabilir.
Saksı Bitkilendirmesi: Özellikle bahçesi olmayan konutlar için sıklıkla tercih edilen saksı bitkilendirmesiyle oluşturulan bahçe tasarımlarıdır. Ayrıca, bu saksılarda yetiştirilen aromatik bitkiler, insanların rahatlıkla ulaşabilmesi ve yararlanması yönünden oldukça kullanışlıdır.
Sebze-Meyve Bahçeleri: Hobi veya ticari olarak tahsis edilen sebze ve meyve bahçeleri, biyoçeşitliliği sağlamada, ürün sağlığını korumada ve tozlaşmayı desteklemede aktif rol oynar. Bu bahçeler sayesinde biyoçeşitlilik artırılmış olur ve zararlılara karşı doğal antibiyotik etkisi sağlanır. Bu bahçelerde kadife çiçeği, sarımsak otu ve ısırgan otu kullanılması son derece uygundur.
Eğim Bitkilendirmesi: Bazı tıbbi ve aromatik bitkilerin kök yapıları, toprak tutucu özelliği yüksek ve baskındır. Bu özellikler sayesinde eğimli arazilerde stabiliteyi sağlamak için doğal yöntemlerle yapılan bitkilendirmelerdir. Bu bitkilendirme hem kullanılan alanın toprağını zenginleştirir hem de toprak tutuculuğunu artırır. Defne, ıhlamur, ceviz, gül, ardıç, kaz ayağı, mine ve orman sarmaşığı bu bahçeler için uygundur.
Fotoğraf 8 PEMDER Arişi 2024
Yol Bitkilendirmesi: Tali yollar, ana yollar, refüjler ve göbeklerde kullanılan bu bitkiler, arabalardan çıkan is, egzoz gibi zararlı gazların etkilerini en aza indirir, havayı temizler ve güzel koku yayar. Ayrıca, bu bitkiler vurgu ve yön belirlemede de etkilidir. Sumak ağacı, ıhlamur ağacı, meşe ağacı, kestane ağacı ve huş ağacı gibi bitkiler, bu bitkilendirme için uygundur.
Fotoğraf-10 PEMDER Arşivi 2024
Kırsal Peyzaj Planlaması: Doğal alanlar, milli parklar ve doğa koruma alanlarında yer alan tıbbi ve aromatik bitkilerin korunması ve faydalandırılması ile oluşturulan bahçelerdir.
Fotoğraf-11 PEMDER Arşivi2024
Tibbi ve Aromatik bitkilerinin peyzajda kullanımları ile ilgili örnekler;
|
BİTKİ ADI |
PEYZAJDA ÖNEMİ |
PEYZAJDA KULLANIM ALANI |
|
Achillea millefolium(Civanperçemi);
|
Estetik-Fonksiyonellik |
Kırsal peyzaj tasarımlarında, Botanik bahçelerinde, Şifa bahçelerinde |
|
Aesculus hippocastanum (At kestanesi);
|
Fonksiyonellik |
Yol bitkilendirilmesinde, Kentsel peyzaj alanlarda, parklarda, kamu-özel bahçelerde |
|
Allıum satiyum(Sarımsak);
|
Estetik-Fonksiyonellik |
Şifa bahçelerinde, Balkon-Teras bahçelerinde, Sebze bahçelerinde, Doğal böcek savar alan kullanımlarında |
|
Aloe vera (Sarısabır)
|
Fonksiyonellik |
Teras-Balkon bahçelerinde, Ticari üretim peyzaj alanlarında |
|
Aronıa melanocarpa(Aronya)
|
Fonksiyonellik |
Kırsal peyzaj alanlarında, Hobi bahçelerinde, Yol-Şev bitkilendirilmesinde |
|
Artemisia absinthium(Pelin otu)
|
Fonksiyonellik |
Teras ve saksı bitkilendirilmesinde, Sebze bahçelerinde, Şifa bahçelerinde, Ticari kullanım bahçelerinde |
|
Baptisia tinctoria(Yulaf)
|
Fonksiyonellik |
Ticari-Üretim bahçelerinde |
|
Calendula offıcınalis(Nergis)
|
Estetik |
Balkon-Terasa bahçelerinde, Saksı bitkilendirilmesinde, Kaya bahçelerinde,çiçek bahçelerinde, hobi bahçelerinde |
|
Camelia chinensis(Yeşil çay)
|
Fonksiyonellik |
Ticari-Üretim bahçelerinde |
|
Cassia acutifolıa(sinemaki)
|
Fonksiyonellik |
Sebze bahçelerinde, hobi bahçelerinde, şifa bahçelerinde, saksı bitkilendirilmesinde, kaya bahçelerinde |
|
Cerotınıa siliqua(keçiboynuzu)
|
Fonksiyonellik |
Kırsal ve Kentsel peyzaj alanlarda |
|
Centaurium erythraea (Kırmızı kantaron)
|
Fonksiyonellik-Estetik |
Ticari-Üretim bahçelerinde |
|
Citrus spp.(Turunç)
|
Estetik-Fonksiyonellik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Saksı bitkilendirilmesinde, Kaya bahçelerinde,Balkon ve teras bitkilendirilmesinde, Ticari-Üretim bahçelerinde |
|
Corıandrum satıvum (Kişniş)
|
Fonksiyonellik |
Ticari-Üretim bahçelerinde |
|
Crateagus spp.(Alıç)
|
Estetik-Fonksiyonellik |
Kaya bahçelerinde, Kırsal peyzaj alanlarında, Eğim alanlarında, |
|
Curcuma longa(Zerdeçal)
|
Fonksiyonellik |
Ticari-Üretim bahçelerinde |
|
Echinacea spp.(Ekinezya)
|
Estetik-Fonksiyonellik |
Ticari-Üretim bahçelerinde |
|
Eucalyptus globulus (Ökaliptus)
|
Fonksiyonellik |
Kırsal ve Kentsel peyzaj alanlarda |
|
Foeniculum vulgare(Rezene)
|
Fonksiyonellik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Saksı bitkilendirilmesinde, Kaya bahçelerinde,Balkon ve teras bitkilendirilmesinde, Ticari-Üretim bahçelerinde |
|
Fraxınus spp.(Diş budak)
|
Fonksiyonellik |
Kırsal ve Kentsel peyzaj alanlarda |
|
Ginkgo biloba(Mabet ağacı) |
Estetik-Fonksiyonellik |
Kırsal ve Kentsel peyzaj alanlarda |
|
Juglans Regıa(Ceviz)
|
Fonksiyonellik |
Kırsal ve Kentsel peyzaj alanlarda |
|
Lavandula spp(Lavanta)
|
Fonksiyonellik-Estetik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Saksı bitkilendirilmesinde, Kaya bahçelerinde,Balkon ve teras bitkilendirilmesinde, Ticari-Üretim bahçelerinde, Şev alanlarında, yol bitkilendirilmesinde |
|
Linum usitatissimum(Keten tohumu)
|
Fonksiyonellik |
Kırsal ve Kentsel peyzaj alanlarda |
|
Melaleuca spp.(Çay ağacı)
|
Fonksiyonellik |
Kırsal ve Kentsel peyzaj alanlarda |
|
Melissa offıcınalıs( Ogulotu) |
Estetik-fonksiyonellik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Saksı bitkilendirilmesinde, Kaya bahçelerinde,Balkon ve teras bitkilendirilmesinde, Ticari-Üretim bahçelerinde |
|
Morus spp.(Dut)
|
Estetik-Fonksiyonellik |
Kırsal ve Kentsel peyzaj alanlarda |
|
Nigella sativa (Çörekotu)
|
Fonksiyonellik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Saksı bitkilendirilmesinde, Kaya bahçelerinde,Balkon ve teras bitkilendirilmesinde, Ticari-Üretim bahçelerinde |
|
Ocimum basilicum (Fesleğen)
|
Estetik-Fonksiyonellik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Saksı bitkilendirilmesinde, Kaya bahçelerinde,Balkon ve teras bitkilendirilmesinde, Ticari-Üretim bahçelerinde |
|
Olea spp.
|
Estetik-Fonksiyonellik |
Kırsal ve Kentsel peyzaj alanlarda |
|
Orıganum spp.(kekik)
|
Fonksiyonellik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Saksı bitkilendirilmesinde, Kaya bahçelerinde,Balkon ve teras bitkilendirilmesinde, Ticari-Üretim bahçelerinde |
|
Panax ginseng(Ginseng)
|
Fonksiyonellik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Saksı bitkilendirilmesinde, Kaya bahçelerinde,Balkon ve teras bitkilendirilmesinde, Ticari-Üretim bahçelerinde |
|
Passiflora spp.(Çarkıfelek)
|
Estetik-Fonksiyonellik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Saksı bitkilendirilmesinde, Kaya bahçelerinde,Balkon ve teras bitkilendirilmesinde, Ticari-Üretim bahçelerinde |
|
Persea americana (avakado)
|
Estetik-Fonksiyonellik |
Kırsal ve Kentsel peyzaj alanlarda |
|
Pistacia spp.(Sakız ağacı)
|
Fonksiyonellik |
Kırsal ve Kentsel peyzaj alanlarda |
|
Rosa spp. (Gül)
|
Estetik-Fonksiyonellik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Saksı bitkilendirilmesinde, Kaya bahçelerinde,Balkon ve teras bitkilendirilmesinde, Ticari-Üretim bahçelerinde, Parklarda,yol bitkilendirilmesinde |
|
Rosa canina(Kuşburnu)
|
Estetik-Fonksiyonellik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Saksı bitkilendirilmesinde, Kaya bahçelerinde,Balkon ve teras bitkilendirilmesinde, Ticari-Üretim bahçelerinde, |
|
Salvıa offıcınalıs (adaçayı)
|
Estetik-Fonksiyonellik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Saksı bitkilendirilmesinde, Kaya bahçelerinde,Balkon ve teras bitkilendirilmesinde, Ticari-Üretim bahçelerinde, Parklarda,yol bitkilendirilmesinde |
|
Sambucus nigra(Mürver)
|
Estetik-Fonksiyonellik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Kaya bahçelerinde, Ticari-Üretim bahçelerinde, Parklarda,yol bitkilendirilmesinde |
|
Stevia rebaudiana(şeker otu)
|
Fonksiyonellik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Ticari-Üretim bahçelerinde |
|
Taraxacum offıcınale(Karahindiba) |
Estetik-Fonksiyonellik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Ticari-Üretim bahçelerinde |
|
Thymus vulgaris (Kekik)
|
Fonksiyonellik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Saksı bitkilendirilmesinde, Kaya bahçelerinde,Balkon ve teras bitkilendirilmesinde, Ticari-Üretim bahçelerinde, |
|
Tıllıa spp.(Ihlamur)
|
Estetik-Fonksiyonellik |
Ticari-Üretim bahçelerinde |
|
Urtıca dioica(Isırgan otu)
|
Fonksiyonellik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Saksı bitkilendirilmesinde, Kaya bahçelerinde,Balkon ve teras bitkilendirilmesinde, Ticari-Üretim bahçelerinde, Parklarda,yol bitkilendirilmesinde |
|
Vaccinium myrtillus(Yaban mersini)
|
Estetik-Fonksiyonellik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Saksı bitkilendirilmesinde, Kaya bahçelerinde,Balkon ve teras bitkilendirilmesinde, Ticari-Üretim bahçelerinde, Parklarda,yol bitkilendirilmesinde |
|
Viburnum opulus(Gilaburu) |
Estetik-Fonksiyonellik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Saksı bitkilendirilmesinde, Kaya bahçelerinde,Balkon ve teras bitkilendirilmesinde, Ticari-Üretim bahçelerinde, |
|
Vitis vinifera (üzüm)
|
Estetik-Fonksiyonellik |
Hobi bahçelerinde,Şifa bahçelerinde, Saksı bitkilendirilmesinde, Kaya bahçelerinde,Balkon ve teras bitkilendirilmesinde, Ticari-Üretim bahçelerinde |
|
Syzygium aromaticum(karanfil) |
Estetik-Fonksiyonellik |
Ticari-Üretim bahçelerinde |
|
Zingiber offıcinale (Zencefil)
|
Fonksiyonellik |
Ticari-Üretim bahçelerinde |
Peyzaj mimarlığında kullanılan ve oluşturulan tasarımlarda tıbbi ve aromatik bitkilerin etkileri baskın ve etkileşimlidir. Bu baskınlık şu şekildedir:
1-Hem eğitime hem bilime katkı sağlamaktadır.
2- Toplum bilincini oluşturarak kullanıcıların daha dikkatli ve özverili yaklaşmasını sağlamaktadır.
3- Toplumsal sağlığı en üst düzeyde şifalandırmaktadır.
4-Yeni türlerin oluşmasını desteklemektedir.
5- Mevcut türlerin korunmasını sağlamaktadır.
6-Biyoçeşitliliği artırmaktadır.
7-Sürdürülebilinirliği sayesinde doğaya önemli katkıda bulunmaktadır.
8-Tasarım süreçlerini hareketlendirmektedir ve süslemektedir.
9- Sorunlu alanlarda çözüm yolu olmada rol oynamaktadır.
Özellikle sulak arazilerde ve kurak arazilerde meydana gelen deformasyonlar, habitat azalması, verimin düşmesi gibi sorunları en aza indirmektedir. Kurak alanlarda lavanta, kişniş kekik yetişebilirken sulak alanlarda biberiye melisa adaçayı nane yetişmektedir.
Özetle tıbbi ve aromatik bitkiler peyzaj Tasarımlarında mutlaka yer almalıdır. Günümüzde ve gelecekte istek değil ihtiyaç olmaktadır-olacaktır. Estetik ve fonksiyonelliğin bir bütün olduğu günümüz ve geleceğin bahçelerine yön verebilecek, talepleri karşılayabilecek, biyoçeşitliliği artıracak ve de koruyacak, sürdürülebilirliği sağlayabilecek durumlara hâkim bahçeler her zaman karşımıza çıkmalıdır ve de tasarlanmalıdır.
KAYNAKLAR
Abacıoğlu N, Onursal E, Hatunoğlu, K, Abacıoğlu H (1998) Türkiye'de Tıbbi İlaç Rehberi, Palme Yayıncılık, Ankara, 324, 598-599.
Ağaçlar (2009) http://www.agaclar.net/ forum/geziler-gezilecek-yerler-turkiyede-onemlidoga-alanlari/22113-59.htm (Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019). Akın ZŞ (2006)
Arslan, M. (2010). Tıbbi ve aromatik bitki türlerinin peyzaj mimarlığı çalışmalarında kullanım olanakları. IV. Süs Bitkileri Kongresi bildiriler kitabı içinde, (ss. 265-270) Mersin: Alata Bahçe Kültürleri
Araştırma Enstitüsü. Arslan, M. ve Peng, M. (2013). Taiwan ve Türkiye'de Tıbbi ve Aromatik Bitki Türlerinin Kullanımı. V. Süs Bitkileri Kongresi bildiriler kitabı içinde, (ss. 163-169). Yalova: Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü.
Çocuklar için iyileştirme bahçeleri. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Ankara (2018) acikders.ankara.edu.tr/ pluginfile.php/107132/mod_resource/content/0/13 .hafta.pdf (Erişim tarihi:10 Haziran 2019).
Pouya S., Demir S., Peyzaj Mimarlığında Tıbbi Ve Aromatik Bitkilerin Kullanımı, 2017 A.B.B , Çevre Koruma Kontrol Dairesi Başkanlığı, Pratik Bahçıvanlık Rehberi, 3.Basım 2015
https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C4%B1bbi_ve_aromatik_bitkiler
https://bakap.ankara.bel.tr/uretim/bitkisel-uretim/tibbi_aromatik/
Kastamonu University Journal of Forestry Faculty » Submission » Geçmişten Günümüze Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Kullanılması ve Ekonomik Önemi
https://bakap.ankara.bel.tr/uretim/bitkisel-uretim/tibbi_aromatik/
https://www.titck.gov.tr/dinamikmodul/112
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Yayınları 2000-2020, Tibbi ve Aromatik Yetiştiriciliği, Güneş,A.
Yaldız, G., Yüksek, T. ve Şekeroğlu, N. (2010). Rize İli Orman Ve Kıyı Köylülerinin Kalkındırılmasında Tıbbi Ve Aromatik Bitkilerin Önemi. III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi bildiriler kitabı içinde (ss. 1176- 1185). Rize. Yücel, G. ve Evren, D. (2010).
Tıbbi-Aromatik Bitkilerin Bahçe Tasarımlarında Ve Kaya Bahçelerinde Dış Mekân Süs Bitkisi Olarak Kullanım Olanakları. IV. Süs Bitkileri Kongresi bildiriler kitabı içinde (ssç 529-534). Mersin: Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü
Antalya İl Tarım Müdürlüğü ders notları 2023-yayınları, Tıbbi ve Aromatik Bitkiler
KAFI, Mohsen, HOMAYOUNİ, Gholamhosien, EBADİ, M. Tagi, ZARE. Abbas (2015). Application of Medicial And Aromatic Plants İn Landscape Design & Healing Garden, Entesharat Amuzesh Keshavarzi, Tahran. KADER, Şule, KUPİK, Mustafa (2008). Peyzaj Mimarisinde Tasarım ve Proje Uygulama, 169-200. KARASU, Kerem, ÖZTÜRK, Ergin (2014). "Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Kanatlılarda Antioksidan ve Antimikrobiyal Etkileri", Türk Tarım ve Doğa Bilimleri, 7(7), 1766-1772.
KARAGÖZ, Alptekin, ZENCİRCİ, Nusret, TAN, Ayfer, TAŞKIN, Tuncer, KÖKSEL, Hamit, SÜREK, Muzaffer, Toker, Cengiz, ÖZBEK, Kürşad (2010). "Bitki Genetik Kaynaklarının Korunması ve Kullanımı", Türkiye Ziraat Mühendisleri Odası VII. Teknik Kongresi, 11-15. KIRICI, Saliha (2015).
"Türkiye'de Tıbbi Ve Aromatik Bitkilerin Genel Durumu", TÜRKTOB, Türkiye Tohumcular Birliği Dergisi, 4.15 (2015): 4-6.
