Yeşil Altyapı Uygulamalarında Akıllı Şehir: Seattle

Günümüzde artan çevre sorunları ile birlikte doğal dengenin ve biyolojik çeşitliliğin korunmasına yönelik yeni çözümler geliştirilmektedir. Bu çözümlerden biri de yeşil alt yapı sistemleridir. Yeşil altyapı yaklaşımı; sadece doğal yaşam ortamlarını değil aynı zamanda kültürel yaşam ortamlarını, bölge, kent ve yerel ölçeklerde, peyzaj bütünlüğünü sistemli bir şekilde sağlamaya dayanmaktadır (Gülgün Aslan ve Yazici, 2016). İklim değişikliğinin daha fazla gündemde olduğu son yıllarda, birbirini etkileyen geniş çapta değişimler, yeşil alt yapı sistemini de daha çok gündeme getirmiştir. Kentsel planlamalarda yeşil alt yapı sistemi bu nedenle benimsenmiştir. Yeşil altyapı sadece planlama değil, politika ve araştırma alanlarının bütüncül şekilde ele alınması gereken bir sistem olarak da karşımıza çıkmaktadır.

 

kübra yazici

Şekil 1. Tanner Spring Park (Portland, Oregon, ABD)

 

 

Yeşil Alt Yapı Nedir?

Altyapı kavramı, genelde gri altyapı olarak ifade edilen yollar, kanalizasyon sistemleri ve elektrik hatları ile ya da sosyal altyapı olarak ifade edilen hastaneler, okullar ve cezaevleri ile bir diğer deyişle yapılı altyapı (built infrastructure) ile bağdaştırılmaktadır. Geleneksel (gri) altyapı anlayışından farklı olarak yeşil altyapı -temiz hava, içme suyu, besin gibi- ekosistem hizmetleri olarak bilinen, yaşamsal öneme sahip kimi hizmetleri kamunun kullanımına sunmaktadır (Özeren, 2012).

 Yeşil alt yapı; Özellikle hidrolojik ağlar üzerine temellendirilen, sayıları gittikçe azalan ancak ekolojik işlevleri yerine getirmesi bakımından önemli olan yeşil alanlar ile, yapılı altyapı arasında bağ kurmak fikrine dayanan, gelişmekte olan bir planlama ve tasarım konseptidir (Benedict ve McMahon, 2006).  Bir yeşil altyapı ağında, ekosistemler ve peyzajlar; merkezler, bağlantılar ve alanlar sistemi ile birbirine bağlanır.

Hızlı kentleşme ve şehirlerin hızla büyüyerek geniş alanlara yayılması, birçok çevre sorununu beraberinde getirmektedir. Bu sorunlar içerisinde topoğrafik özellikler, kentleşmenin getirdiği yapılaşma ile değişmekte olup dolayısıyla doğal drenaj sistemlerinin tahrip edilmesi, Antropojenik iklim değişikliği (Steffen vd., 2018), deniz seviyesi yükselişi (Grabowski vd., 2018) yeşil alt yapı sistemlerini gündeme getirmiştir.

 

 

 

kübra yazici

Şekil 2. Shanghai Houtan Park (Çin)

 

 

Yeşil Altyapı İşlevleri

Yeşil alt yapı; yeşil çatılardan, doğa dostu yağmur suyu yönetim sistemlerine kadar ekoloji temelli tüm yaklaşımlar için kullanılmaktadır. Bu çeşitlilik içerisinde, sözü geçen tüm yaklaşımlar, yapılı çevre ve ekolojik çevrenin birbirleri ile olan bağlantılılık durumlarını vurgulamaktadır. Yeşil altyapının önceliği ‘'mevcut su kaynaklarını koruma, su tasarrufu, yağmur suyu hasadı'' kısaca temel odak noktası ‘'Su''dur ancak fonksiyonel çeşitliliği, peyzaj planlama ile bütün ele alınmaktadır.

 

 

kübra yazici

Şekil 3. Cheonggyecheon Nehri/ Güney Kore

 

 

Yeşil Altyapı Planlaması

Yeşil altyapı planlaması; bölge, kent, ilçe ve yerel gibi farklı ölçeklerde gerçekleştirilebilir. Benedict ve McMahon'a (2006) göre; havzalar, bölgeler ya da yerel olmak üzere farklı ölçeklerde, peyzaj açısından daha küçük ölçekte ise; yerel halk için çeşitli çevresel yararlar sunacak şekilde çok işlevli bir kaynak olarak tasarlanmalı ve yönetilmelidir.

 

kübra yazici

Şekil 4. Kanalizasyon taşmalarını ve yüzey akışını engellemek için uygulanan yeşil altyapı sistemleri

 

 

Örneğin, yeşil altyapı, cep parklarını, açık alanları, oyun alanlarını, kent küçük bahçelerini (hobi bahçeleri) ve ev bahçelerini kapsayan, yüksek kaliteli yeşil alan ağı olarak tasarlanabilmektedir. Maliyet etkin (uygun maliyetli), sürdürülebilir ve çevre dostu bir yaklaşım olarak yeşil altyapı, yönetim yaklaşımları ve teknolojileri, doğal su sistemlerinin sürekliliklerinin sağlanması için yağmur sularının infiltrasyonu (süzülme), tutulması ve tekrar kullanılmasına dayanır (Şekil 4).

Daha küçük ölçekte yeşil altyapı uygulamaları, yağmur bahçeleri, geçirimli zeminler, çatı bahçeleri ve yağmur suyu hasadı gibi konuları kapsamaktadır (EPA, 2015). Yeşil altyapı kavramını tek bir tanım ile ifade etmek mümkün olmadığı gibi, ulusal ve yerel planlama alışkanlıkları ve gereksinimlerinin çeşitlilik göstereceği düşünülecek olursa, yeşil altyapı planlamasını da tek taraflı bir yaklaşımla ele almak mümkün değildir. Bu nedenle literatürde yer alan yeşil altyapı planlama ilkeleri; çok işlevlilik, bağlantılılık, entegrasyon, iletişim ve sosyal içerikli süreç, uzun vadeli stratejidir.

 

Yeşil Altyapı Sisteminde Akıllı Şehir Yaklaşımı

Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler ve inovatif çalışmalar ile kent yaşamının kolaylaştırılması ve sürdürülebilir kentler oluşturulabilmesi için akıllı kent yaklaşımı ortaya çıkmıştır. Kentlerde sürdürülebilir kentsel alanın da içinde olduğu birkaç gelişim aşamasını tamamlaması gerekmektedir. Bu aşamaları çözümleyen şehirlerde yaşayan insanların yaşam kalitesi yükselmekte, verimliliği artmaktadır.  Özellikle akıllı kent anlayışında konfor ve işlevsellik ön plana çıkmaktadır. Bir şehrin, yaşanılabilir ve geleceğe dönük, sağlıklı, sürdürülebilir, temiz olması için ilk olarak alt yapı sistemlerinin yapılması ve mevcut altyapının sağlamlaştırılması gerekir. Doğal alt yapı sistemi ile doğa-kent iç içe ekolojik bir yaşam hedeflenebilir. Yeşil altyapı sistemleri de bu bağlamda önemlidir. Çoğu ülkede yeşil altyapı uygulamaları küçük veya büyük ölçekte mevcuttur. Özellikle Seattle örneğini incelediğimizde, planlama ilkelerinin bütüncül ele alınması ile sonuç odaklı çalışmaların olduğu görülmektedir.

 

kübra yazici

Şekil 5. East Marlborough-(Chester, Pennsylvania, ABD)

 

 

Geleceğini Koruyan Akıllı Şehir: Seattle

Yeşil alt yapı sistemlerinde Seattle uygulamaları önemli örnek olarak karşımıza çıkmaktadır. Seattle kamu hizmetleri (Seattle Public Utilities), Seattle ‘RainCity Partnerships' gibi çeşitli programlar ile çevreye ve geleceğe katkı sağlamaktadır. King County ve Seattle Public Utilities, parklara, okullara, toplum merkezlerine ve özel mülklere yeşil çözümler getirmeleri için çeşitli hibe ve teşvik programları sunmaktadır. Şehir, 2015 yılından beri faaliyetlerini raporlamaktadır (Uygulama Stratejisi 2015-2020, 2017-2018 Genel Bakış ve Başarı Raporu, 2020 İlerleme Raporu, Genel Bakış ve Başarı Raporu).

 

King County Atık Su Arıtma Bölümü ve Seattle kamu hizmetleri; sokaklarda, kaldırımlarda ve peyzajlarda yağmur suyunu yöneten, kamuya açık büyük ölçekli projeler uygulamakta ve bakımını yapmaktadır.  Sektörler arası ortak yürütülen yeşil yağmur suyu altyapı projeleri önemlidir. 

 

 

kübra yazici

Şekil 6. Seattle'de özel mülk sahiplerinin teşvik programları ile yapmış oldukları yeşil altyapı uygulamaları (https://700milliongallons.org)

 

 

King County ve Seattle kamu hizmetleri (Seattle Public Utilities), yenilikçi, büyük ölçekli yeşil yağmur suyu altyapı projelerini finanse etmek, tasarlamak ve inşa etmek için topluluk grupları, özel kalkınma, küçük işletmeler ve diğer işletmelerle ortaklıklar yoluyla yağmur suyu yatırımlarını teşvik etmeye çalışmaktadır. Kentlerde yüzey akışını, oluşabilecek kanalizasyon taşmalarını engellemek, suyu israf etmeden dengeli bir şekilde kullanmak ve biriktirmek için farklı amaçlarla sistemler oluşturulmaktadır. Bunlar; farklı yağmur bahçeleri, yağmur suyu yeniden kullanım sistemleri, bioretention (Doğal Drenaj Sistemleri olarak da bilinir), biyofiltrasyon hendekleri, ağaçlandırma, yeşil çatılar, geçirgen kaldırım, yağmur suyu havuzları, su basabilir alanlar, kentsel derelerin doğal taşkın yataklarına yeniden bağlanmasıdır.

 

 

kübra yazici

Şekil 7. Seattle yeşil altyapı uygulama örnekleri

 

 

Yeşil Yağmur Suyu Altyapısı (GSI) endüstrisi, yalnızca yağmur suyu yönetimi için doğal ve sürdürülebilir çözümler üretmekle kalmayıp aynı zamanda yeni iş sahalarının oluşumuna da katkı sağlamaktadır. Bu iş sahalarında yeşil altyapının tasarımı, inşası ve bakımı konusundaki uzmanlara talep artmaktadır. Özellikle peyzaj mimarlarının rolü, yeşil altyapı sisteminin tasarımı aşamasından itibaren çok önemlidir.

 

 

kübra yazici

Şekil 8.   a-Su hasadı      b-Yağmur bahçesi-Seattle(Kathleen-Wolf)        c-High Point Seattle-doğal drenaj

 

 

Yeşil altyapı sistemlerini özetlemek gerekirse; 18. yüzyıldan itibaren toplumsal yaşamı etkileyen sosyo-kültürel ve ekonomik gelişmelerden ayrı düşünülemeyecek olan bilimsel çalışmalar ve kentlerin geleceğini etkileyen akımlar, bu kavramının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Küreselleşmeyle birlikte 1987 yılında hazırlanan, sürdürülebilir kalkınma hedeflerini ortaya koyan Brundtland Raporu ile - günümüzde çevresel, ekonomik ve sosyal platformlarda yükselen bir popülariteye sahip olan- sürdürülebilirlik kavramının uzantısı olarak 2000'lerin başında ABD'de yeşil altyapı yaklaşımı doğmuştur. Mevcut yeşil altyapıyı koruyarak sürdürülebilir bir alt yapı sistemi inşa etmek en makul olandır.  Bozulmuş ve yetersiz kalan alanları, devamlılık arz edecek şekilde, geleceğe yönelik planlamak gerekir. Bu nedenle peyzaj ve şehircilik, kentsel alanlarda ayrılmaz bir bütün olarak değerlendirilmelidir. Bu nedenle doğaya alternatif çözümler, kentsel alanlarda peyzaj şehirciliği ile mümkündür. Daha fazla enerjiyi verimli şekilde kullanabilme, yağmur suyu ve sel suyu kontrolü, atık su geri kazanımı, biyolojik onarım, yeşil çatı ve altyapılar, çevre etkilerini olumlu yönde etkilemektedir. Geri dönüşüme katkı sağlamak, enerji tasarrufu, insan gücü tasarrufu, israfın azalması ve birçok konuda doğaya katkı sağlayan yeşil alt yapı sistemleri ile ilgili projeler, yurtdışında ilerlemeler kaydederken ülkemizde de bu projeler gün geçtikçe önem kazanmaktadır (Gülgün Aslan ve Yazici, 2016).

 

kübra yazici

Şekil 9. Seattle/ Washington  (ABD)- Bellevue Bölgesi

 

 

Bozulmayan bir doğal dengeyi sağlamayı amaçlayan bu teori, ülkemizde yeni, yaratıcı projelerle geliştirilmesinin yanı sıra, ülkemizde kalkınma ve sürdürülebilir çevre stratejisinin içinde yer verilmeli önemsenmeli ve desteklenmelidir. Ormanlarda ve doğal alanlarda, binalarda, sokaklarda ve ev, okul ve kamu alanlarının avlularında, yağmur, fırtına ve kar erimesinden kaynaklanan akışı yönetmemiz gerekmektedir. Bunu, atık su sistemimize ve su yollarımıza ulaşmadan önce akışı temizlemek için yeşil yağmur suyu altyapısını (GSI) kullanarak doğanın kendisinden ipuçları alarak da başarabiliriz.

 

Çocuklarımıza en büyük mirasımız su kaynaklarımız olsun...

 

KAYNAKLAR

Benedict and McMahon, (2006). Green Infrastructure, Island Press, Wsahington, 300p.

EPA, 2012, "Green Infrastructure", http://www.epa.gov/green-infrastructure(Erişim tarihi:16.01.2016.

Grabowski, Z. J., Klos, P. Z., & Monfreda, C. (2019). Enhancing urban resilience knowledge systems through experiential pluralism. Environmental Science & Policy, 96, 70-76.

Gülgün Aslan, B. & Yazici, K. (2016). Yeşil Altyapı Sistemlerinde Mevcut Uygulamalar. Ziraat Mühendisliği , 0 (363) , 31-37

Özeren,M., (2012). Yeşil Altyapı Sistemi Kapsamında Meles Deltası ve Çevresinin Kurgulanması, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, (315684).

Steffen W, Rockström J, Richardson K, et al. (2018). Trajectories of the Earth system in the Anthropocene. P Natl Acad Sci USA 115: 8252- 59.

 

Faydalı ve Görselde yararlanılan linkler

http://www.seattle.gov/utilities/your-services/sewer-and-drainage/green-stormwater-infrastructure

https://700milliongallons.org/project/advancing-public-private-investments/

https://kingcounty.gov/services/environment/grants-and-awards/waterworks.aspx

https://stormwater.wef.org/wp-content/uploads/2014/04/7.active-living2.SEA-Street-Seattle.credit-Kathleen-Wolf.jpg

http://p3s.cwea.org/2016/11/21/dec-6th-stormwater-bmp-tour-at-kaiser-hospital-in-san-leandro/

https://phys.org/news/2019-09-hidden-benefits-green-infrastructure.html

https://doee.dc.gov/service/types-green-infrastructure

https://www.surveymonkey.com/r/municipalgreeninfrastructure

https://www.nrdc.org/stories/green-infrastructure-how-manage-water-sustainable-way

https://www.facebook.com/SeattleRainWise/photos/2756975747882527

https://www.seattlebusinessmag.com/commercial-real-estate/seattles-suburban-office-leasing-market-contracts-slightly-q2    


Paylaş: