Palmiyelerde Budama Yöntemleri

1.Palmiyelerde Budama Gerekli Mi?

Joyce, D., & Brickell, C. (2001)'nin belirttiği gibi palmiyeler ya çok az ya da hiç budama gerektirmez. Ancak; gerek gövde üzerinde kalan kuru yapraklar, gerekse yere düşen yapraklar ve meyveler kötü görünüm ya da kirlenme gibi olumsuzluklar yaratabilmektedir. Söz konusu sakıncaları gidermek için palmiyelerde kuru yapraklar kesilebilmektedir. Ancak burada unutulmaması gereken en önemli kural; sağlıklı yeşil yapraklar asla kesilmemesi gerektiğidir.

1.1. Görsel Kalite Yönünden Budanmaması Gerekir

Ülkemizde hatalı bir alışkanlık olarak ve ağacın boy atacağını zannedilerek yapılan dal kesimleri neticesinde; palmiyeler tepesinde kalan birkaç yaprakla sağlıklı beslenememekte ve sağlıklı gövde yapamamaktadır (Esener 1999).

Aşırı budanmış bu palmiyelerin gölge yapamayacakları gibi daha zayıf olacaklarını ve görsel olarak iyi görünmedikleri bildirmektedir ( Timothy K. Broschat, 2011).

Palmiyeler dikim ortamına adaptasyonun sağlanmasından sonra uç kısımdan gelişen yeni yapraklarla birlikte büyüme başlamakta ve yeni yapraklar oluştukça en alttan itibaren eski ve yaşlı yapraklar zayıflayıp ölmektedir. Büyümeyi gerçekleştiren yaprak değiştirme döngüsü ile bazı palmiye türleri eski yapraklarını doğrudan dökmekte, bazıları ise gövde üzerinde aşağı sarkık vaziyette tutmaktadır (Monie, 1991).

1.2. Yeterli Yaprak Sayısı için Budanmaması Gerekir

Aşağıdaki fotoğraflardan soldaki Timothy K. Broschat (2011) den uygun dal sayısına sahip olması gereken formda bir palmiye fotoğrafı görülmektedir. Sağdakinde ise ülkemizden aşırı budanmış feniks'lerin olması gereken yaprak sayısından ne kadar uzak olduğu görülmektedir.

1.3.Fırtına Zararı Oluşmaması Yönünden Budanmaması Gerekir

Aşırı budanan palmiyelerin olgun dış yaprakları kesildiğinden iç kısımdaki daha narin, genç dalların fırtınaya ve rüzgara maruz kalması nedeniyle dal kayıpları ve kırılmalarının arttığı gözlenmiştir. Florida'da 2004-2005 yıllarında yapılan bazı gözlemlerde fırtınalı mevsim öncesi budanan palmiyeler budanmayanlara göre daha kötü bir performans göstermiştir. Bunun nedeni, fazla budanmış palmiyelerde kalan en genç yaprakların, daha yaşlı yaprak tabanlarının desteğine ihtiyacının olduğudur (Pfalzgraf 2000). Bu destek olmadığı ölçüde genç yapraklar daha zayıf düşmektedir. Bu gözlemler, Afrika palmiyeleri (Elaeis guineensis) üzerine yapılan araştırmalarla desteklenmektedir (Calvez 1976; Chan ve Duckett 1978).

Kış aylarında sert rüzgarlar ve oluşabilecek fırtınalar sebebiyle palmiyeler kuvvetli dış yapraklara ihtiyaç göstermektedir. Bu dış yapraklar hem büyüme tepesini korur hemde içerdeki genç ve narin yaprakları korur. Kışın kuvvetli yapraklara dallara ihtiyaç duyduğu mevsimde ağacın yaprak sayısı azaltılırsa rüzgar zararı artmaktadır.

1.4.Besin Elementi Noksanlığı Yönünden Budanmaması Gerekir

Sağlıklı yaprakların uzaklaştırılması hem fotosentez alanını azaltarak ağacın besin üretme kapasitelerini düşürmekte, hem de budanan ağaçları donlara kaşı dirençsiz kılmaktadır. Yapılan araştırmalar palmiyelerde yaşlı yapraklar canlılığını koruduğu sürece budanmaması gerektiğini göstermiştir. Eğer budanırsa ağacın potasyum eksikliğine yol açtığını bildirilmiştir (Harris et al., 2004).

Palmiyelerde yeşil yapraklar rüzgardan kırılmış olsalar da, ağaç gövdesinde asılı olsalar da kesilmemelidir. Çünkü kırık da olsa hala canlıdır ve ağacı beslemeye devam etmektedir bu tür yaprakların ağaç üzerinde kalması tavsiye edilmektedir. Bu nedenle palmiyelerde sadece tamamen ölü yaprakların kesilmesi tavsiye olunur. Eğer bu tür yapraklar görsel kaygı nedeniyle kesilecek olursa da o zaman potasyumlu gübreleme ile ağaç desteklenmelidir.

Her ne kadar sonraki aylarda palmiyeler tekrar dal yaprak üretse de fazla budama ağacı daha hızlı daha çok yaprak üretimine sevk ediyor ancak üretilen yapraklar daha küçük ve güçsüz oluyorlar. (Endress et al. 2004; Mendoza et al. 1987; Oyama and Mendoza 1990). Üstelik yeterli beslenmeyi yapamayan ağaç yeni dalları üretmekte dahi güçlük çekiyor.

ABD Palmiye ajansı ANSI budama standartları (ANSI 2001), uçları yatay düzlemin (saat kadranında 9:00 ve 3:00 konumları) üzerinde olan hiçbir yaprağın çıkarılmaması gerektiğini belirtir. Florida, Broward County'de bunu yapmak sivil bir suçtur ve para cezasıyla sonuçlanabileceğini bildirir.

1.5. Hastalık Bulaşma Riski Yönünden Budanmaması Gerekir

Ağaçları ölüme götüren budama sürecinin bir tehlikeli yanlarından biride budama aletleri ile bulaşık hastalık etmenlerinin her budamada işleminde sağlıklı ağaçlara bulaşma riskidir. Eğer gereksiz budama yapılmazsa böyle bir tehlike de yaşanmayacaktır. Fusarium solgunluğu gibi bazı hastalıkların, bulaşık aletlerle budama yoluyla yayıldığı bilinmektedir (Elliott ve ark., 2004).

Ayrıca yaz aylarında yeşil dal kesimi yapıldığında kesim yerinden çıkan ağaca has koku yayılır ve bu koku palmiye zararlısı olan palmiye kırmızı böceğini ağaca çeker. Budama yaraları böcek için giriş kapısı sağlamış olur. Ağaca yerleşen böcek ağacın içten içe yiyerek öldürür. Bu sebepten dolayı yaz aylarında dal kesimi yapılmamalıdır (Tezcan 2018).

Hem yaz aylarında hem de kış aylarında palmiyelerin budanmaması gerektiği kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Yani dalların ne yaz nede kış zaruri haller dışında kesilmemesi gereklidir. Trafik ışığını kapatmak ya da güvenlik kamerasının görüşünü engellemek vs. gibi bazı durumlarda dal kesmek gerekebilir, böyle durumlarda fırtınalı mevsim geçene kadar budanmaması tavsiye edilir (http://edis.ifas. ufl.edu/mg318). Budamalar esnasında terminal tomurcuk ve sürgün, budama ve temizleme işlemlerinden zarar görmemelidir. Zira terminal tomurcuk ve sürgünlerin zarar görmesi doğrudan ölüme yol açmaktadır (Dirik, 2010).

1.6. Bol Yeşil Aksam Üretimi İçin Meyve Salkımlarının Alınması Gerekir

Yapılan araştırmalar, çiçek saplarının çıkarılmasının çiçek ve meyve üretimine yönlendirilecek olan karbonhidratların, yaprak üretimi için kullanılması açısından, yaprak üretim oranlarında artışa yol açtığını göstermiştir. İlaveten oluşan meyve döküntülerini de temizleme ihtiyacı ortadan kalkmaktadır.

Burada dikkat edilmesi gerek durum meyvelerin büyüdüğü zaman değil daha salkım oluşumu başlarında çıkarılmasıdır. Bu sayede hem ağaç gereksiz meyve doldurma yükten kurtulacak hem temiz çevreye katkı sağlayacak hem de rahatlıkla bol yaprak üretecek. Ayrıca canlı çiçek veya meyve saplarının çıkarılmasının palmiyelere herhangi bir zarar verdiğine dair bir kanıt yoktur.

Aşağıda meyve oluşumunun evreleri görülmektedir. Çiçek salkımlarının aşağıda görülen birinci aşamada yani oluşmaya başladığı dönemde kesilmelidir.

2.Sonuç

Palmiye ağaçlarının kent dokusuna katığı güzelliği korunması bu ağaçların bakım tedbirlerine riayet etmek ile mümkündür. Bu bakım tedbirleri içerisinde budama, gübreleme, sulama, hastalık ve zararlılarla mücadele vs gibi önemli pratikler vardır. Bu makalede palmiye budama konusunda literatür gözden geçirilmiş ve palmiye ağaçlarının canlı yaprakları kesilerek yeşil dokunun azaltılmasının sonucu olarak beraberinde birçok olumsuzluğu getirdiği ortaya konulmuştur. Palmiye ağaçlarının karakteri ve formu açısından budanmaması gerektiği ancak zaruri durumlar olduğunda kış mevsimi içerisinde olmak koşulu ile fırtınalı günlerin geçtiği bir haftada yaprak kesiminin yapılması gerektiği sonucuna varılmıştır.

3.Kaynaklar
1.Timothy K. Broschat Fertilization of Field-Grown and Landscape Palms in Florida .ENH1009 Fertilization of Field-Grown and Landscape Palms in Florida
2.Broschat, T.K. 2015b. "Nitrogen and potassium requirements for field-grown areca and Mexican fan palms." HortScience 50:1567-1571.
3.Broschat, T.K., D.R. Sandrock, M.L. Elliott, and E.F. Gilman. 2008. "Effects of fertilizer type on quality and nutrient content of established landscape plants in Florida." HortTechnology 18:278-285.
4.Broschat, T.K. 2015a. "Fertilization of landscape palms to reduce nitrogen and phosphorus inputs to the environment." HortScience 50:469-473.
5.Fertilization of Field-Grown and Landscape Palms in Florida1 Timothy K. Broschat
6.HARRIS, R. W., CLARK, J. R., NELDA, P. M., 2004: Arboriculture. Integrated Management of Landscape Trees, Shruubs, and. Wines. Fourth Edition, Prentice Hall,Upper Saddle River, New Jersey 07458, ISBN: 0 - 13 - 08882 - 6, 580 p.
7.Dirik, H. 2010. Süs Bitkılerınde Budama İlkelerı ve Uygulama Teknikleri. T.C.Istanbul Buyukşehir Belediye BaşKanlıgı Çevre Koruma Ve Kontrol Daire Başkanlığı Park Ve Bahceler Müdürlüğü Kent Agaçları ve Süs Bıtkilerinde Bakım ve Budama Esasları. Genişletilmiş 4. Baskı.İ.B.B. Basımevi - 2010
8.Dirik H (1991). Kent Ağaçları. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri: B, Cilt: 41,Sayı: 3-4, S: 69-81.
9.Turna, İ., YAZICI, F., & Fahrettin, ATAR. (2017). İstanbul İlindeki Kent Ağaçlarında Budama Çalışmalarının Değerlendirilmesi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 19(1)
10.Turna İ (2011). Ağaç, ağaççık ve Çalı türlerinde budama teknikleri Eğitim notları, KTÜ Sürekli Eğitim Merkezi, 34 s. Trabzon.
11.Dirik H (2008). Plantasyon (Bitkilendirme ve Dikim) Teknikleri. İ. Ü. Orman Fakültesi Yayın No: 490. ISBN 978-975-404-800-1. İstanbul.
12.Atay İ (1990). Şehir ve Yol Ağaçlarında Aranan Önemli Nitelikler, Şehir İçi Ağaçlarının Tekniğine Uygun Bakımı ve Budanması, Ormancılık Eğitim ve Kültür Vakfı Yayın No:2, İstanbul, 1-12.
13.Gilman, E. F., & Black, R. J. (2005). Pruning Landscape Trees and Shrubs: CIR853/MG087, rev. 6/2005. EDIS, 2005(15).
14.Broschat, T. K. (2011). Pruning Palms: ENH1182/EP443, 4/2011. EDIS, 2011(5/6).
15.nları no241. Atatürk Üniversitesi Basımevi Erzurum.1973
16.Esener R.1999. Palmiyeler. Palmiye merkezi yayını Ankara 1999.
17.Tezcan S.,2018.(https://www.hurriyet.com.tr/yerel-haberler/izmir/palmiye-bocegi-tehdit-ediyor-40704084)
18.Joyce, D., & Brickell, C. (2001). Pruning and training plants. Firefly.
19.Anonim, Çevre Bakanlığı (2001) Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejisi ve Eylem Planı, Ankara.
20.Pfalzgraf, K. (2000). On the pruning of palms. PALMS-LAWRENCE-,44, 47-49. Endress, B.A., D.L. Gorchov, and M.B. Peterson. 2004. Harvest of the palm Chamaedorea radicalis, its effects on leaf production, and the implications for sustainable management. Conserv. Biol. 18:822-830.
21.Mendoza, A., D. Pinero, and J. Sarukhan. 1987. Effects of experimental defoliation on growth, reproduction, and survival of Astrocaryum mexicanum. J. Ecol. 75:545-554.
222.Oyama, K., and A. Mendoza. 1990. Effects of defoliation on Growth, reproduction, and survival of a neotropical dioecious palm Chamaedorea tepejilote. Biotropica 22:119-123.
23.Broschat, T.K. 1994. Removing potassium deficient leaves accelerates rate of decline in Phoenix roebelenii O'Brien. HortScience 29:823.
24.Elliott, M.L., T.K. Broschat., J.Y. Uchida, and G.W. Simone. 2004. Compendium of ornamental palm diseases and disorders. Amer. Phytopath. Soc. Press, St. Paul,
25.ANSI (American National Standards Institute). 2001. Tree, shrub, and other woody plant maintenance-standard practices (pruning). National Arborist Assoc., Manchester, NH.
26.Broschat, T.K. 1994. Removing potassium deficient leaves accelerates rate of decline in Phoenix roebelenii O'Brien. HortScience 29:823.
27.Calvez, C. 1976. Influences on oil palm yield of pruning at different levels. Oleagineux 1:57-58.
28.Chan, S.K., and J. E. Duckett. 1978. Crown fracture and palm type-initial findings. Planter, Kuala Lumpur 54:142-148.
29.Timothy K. Broschat 2021.GOLD DAMAGE ON PALMS PUBLICATION.ENH-92 Environmental Horticulture Department (ENH)
30.MOINIE, A., 1991: Palmiers. Pour les Climats Temperes. Editions Champflour 78 160 Marly - le - Roi, France, ISBN: 2 - 87655 - 014 - 8, 160 p.
31.Coşkuner, A. (2006) Dünya ve Türkiye'deki Palmiyeler, ekolojik Özellikleri ile İzmir ve Çeşmedeki Kullanımları Üzerine Araştırmalar, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir
32.Tosun F.,1973. Özel botanik bitki sistematiği tohumlu ve tohumsuz bitkiler.Atatürk üniversitesi yayı
33. https://www.livinghealthysimplified.com/growing-natural/palmtrees