Süs bitkilerinin yetiştirilmesi, kullanımı, ithalat ve ihracatı son yıllarda en fazla büyüyen sektörlerden biri olmuştur. Değişen yaşam tarzı ve büyük kentlerdeki yapılaşmaya bağlı olarak peyzaj planlama ve uygulamaları da giderek artmış, büyüyen talep üzerine bir yandan süs bitkileri ithalatı diğer yandan da yetiştirilmesi ve ihracatı yaygınlaşmıştır.
CYF Fuarcılık A.Ş.Genel Müdürü Sayın Hakan Yükselin açıklamasına göre "Türkiyede toplam 3.359 hektar alanda ve 28 ilde süs bitkileri üretimi yapılmaktadır. Süs bitkileri üretiminin de yüzde 62sini iç ve dış mekan bitkileri, yüzde 36sını kesme çiçekler, yüzde 2sini doğal çiçek soğanları oluşturmaktadır. Türkiyede 20 yıl önce başlayan süs bitkileri ve mamulleri ihracatı, 2012 yılında toplam 73 milyon 176 bin dolara ulaşmış olup her yıl düzenli bir şekilde gelişim göstermektedir ve 55ten fazla ülkeye ihracat yapılmaktadır. Canlı bitkiler de ihracattan yüzde 47 pay almaktadır." Ülkemiz; bölge içerisinde merkezi bir konumda olduğundan sektörün gelişmesine önemli katkılar sağlamış, gelişen sektörle birlikte Avrasyanın en büyük ihtisas fuarına sahip durumuna gelmiştir.
Giderek büyük bir ekonomik güç haline gelen ve Avrasyada merkez konumunda olan sektör, peyzaj mimarlığı, ziraat mühendisliği, orman mühendisliği ve biyoloji gibi farklı meslek gruplarının yetki alanlarında kalmakta olup bu alanların kesişme noktasında önemli bir yer almaktadır. Bitkilerin yetiştirilmesi ziraat, orman ve peyzaj; kullanımı peyzaj; genetik çalışmalar da daha çok biyoloji alanına girmektedir. Böylesine farklı meslek gruplarını ilgilendiren ve giderek büyüyen sektörde yasal düzenleme olmadığında yetki sorunlarının ortaya çıkması kaçınılmazdır.
Doğabilecek yetki karmaşasının ortadan kaldırılmasında ve çözüm anlamında sorulabilecek en önemli sorulardan biri "Sektör hangi bakanlığa olmalıdır?" sorusudur. Öncelikle sorunun hemen kısa vadede çözülecek bir sorun olmadığı bilinmelidir. Orman Mühendislerinin yetki yasasındaki (5531 sayılı yasa) 4.maddede yer alan birçok fıkrada orman ağacı, ağaççığı ve florasının yetiştirilmesi, orman fidanlıklarının tesisi gibi konularda yetkiler verilmiştir. Ayrıca süs bitkilerinin yetiştirilmesi ve bakımı konusunda sadece bu üç meslek dalı değil, çok sayıda yüksek okulun süs bitkileri ve peyzaj bölümleri de söz sahibidir. O nedenle sektör ne tek başına "Orman ve Su İşleri Bakanlığı"na ne de "Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı"nın görev alanına girmektedir. Durum böyle olunca, önerilebilecek en iyi çözümlerden biri olarak, herhangi bir bakanlığın altında tüm bu meslek gruplarının işlendirilebileceği bir "Peyzaj ve Süs Bitkileri Birimi" kurulmasıdır. Bu birim genel müdürlük, daire başkanlığı ya da benzer bir birim olabilir.
Süs bitkileri sektörü; kesme çiçekler, iç ve dış mekan süs bitkileri ile çiçek soğanları gibi değişik gruplardan oluşmaktadır. Bunlardan özellikle dış mekan süs bitkilerinin büyük oranda yurt dışından ithal edildiği bilinmektedir. Oysa ki, ülkemiz ormanlık alanları içerisinde yüzlerce değişik odunsu süs bitkisi olacak nitelikte görsel değere sahip bitki bulunmaktadır. Bunların hem doğasında korunması hem de insan yaşam alanlarına dahil edilmesi maddi ve manevi anlamda önemli bir kazanç sağlayacaktır.
Söz konusu bitkilerin tohumlarının çoğaltılarak ve genetik araştırmalarla en dayanıklı, görsel ve kullanılabilir türlerin seçilmesi mevcut yapıyla pek de mümkün görülmemektedir. Mevcut yapı sektörün yurt dışından ithalat yapması ve bilinen bitkilerin yetiştirilerek ihraç edilmesine dayanmaktadır.
Sektörün büyümesi ve yerli üretimlerin teşvik edilmesi, bilimsel çalışmaların ve AR-GE faaliyetlerinin daha da artması için sektördeki yetki karmaşasının giderilmesi gereklidir. Çözüm olarak önerim yukarıda da belirttiğim gibi her iki bakanlıktan birinin altında bir birim oluşturulmasıdır.
Biri birimin oluşturulmasını takiben "konuyla ilgili neler yapılabilir?" sorusuna yanıt aramaktır. Konuyla ilgili olarak genel müdürlük bünyesinde ziraat mühendisleri, peyzaj mimarları, orman mühendisleri ve biyologların birlikte çalışması, kurulacak kurullarda ve alt birimlerde mutlaka bu meslek gruplarının adları ve yetkileri tanımlanmalıdır.
İlgili üniversitelerle protokoller yapılarak AR-GE çalışmalarına hız verilmeli ve biyogenetik çalışmalar desteklenmelidir.
Ülkemizin doğasındaki süs bitkilerinin "doğasında mutlak korunarak" tohumlarının çoğaltılmasıyla sektöre kazandırılması yönünde yukarıda sayılan meslek gruplarının ortaklaşa çalışması sağlanmalıdır.
Çözüm konusunda elbette ki sabırlı olunması ve içinde bulunduğumuz coğrafyadaki siyasi ve ekonomik sorunlar nedeniyle kısa vadeli çözümler beklenmemesi gerektiği 8dikkate alınmalıdır. Ama bir yandan da çalışmalara başlanması gereklidir.
Başlangıç olarak da peyzaj mimarları, orman mühendisleri ve ziraat mühendisleri odalarının yetkilileri ile ilgili bakanlıkların (Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı gibi) konuyla ilgili birimlerinden oluşacak bir çalışma kurulu oluşturulması ortak bir çözümün bulunması için yararlı olabilir.
İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi
Orman Mühendisliği Orman Botaniği Ana Bilim Dalı
Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ünal Akkemik
About growing and maintenance of ornamental plants not only these three professions, also a lot of vocational schools “ornamental plants and landscaping departments” have an initiative. Because of these the industry doesn’t entering the mission field of only Ministry of Forestry and Water Affairs or the Ministry of Food, Agriculture and Livestock. There should be established an “Ornamental Plants and Landscaping” unit to organize these professions under the structure of any Ministry.
