22 Aralık 2015 Salı
Prof. Dr. Oğuz Yılmaz
Ankara Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü
Öğretim Üyesi
Türk Dil Kurumu sözlüğünde İnşaat (Türkçesi: Yapı) kelimesinin birkaç anlamı bulunmaktadır; 1. Barınmak veya başka amaçlarla kullanılmak için yapılmış her türlü mimarlık eseri, bina. 2. Yapılmakta olan konut, yol, köprü vb. inşaat, konstrüksiyon. 3. Yapma, oluşturma, ortaya konulma, meydana getirme. 4. Bütünün bir araya getirilişinde uyulan dizge, strüktür.
Mimarlık sözlüğü ise yapı ve ilişkili diğer tanımları şu şekilde ele almaktadır; 1. Yapı: Karada veya suda, bayındırlık veya iskân eğriyle kurulan köprü, yol, tünel, baraj, bina gibi tesisler ile bunların yer altı ve yer üstü inşaatı. 2. Yapı bileşeni: Yapı elemanlarının çeşitli yöntemlerle, çeşitli şekillerde bir araya getirilmeleriyle yapılan ve yapı elemanı olarak adlandırılamayacak kadar karmaşık olan yapı parçası. Duvar, kapı, pencere, çatı, temeller, yapı bileşenidir. 3. Yapı elemanı: Bir yapının, biçimlendirilmiş yapı gereçlerinden meydana gelen ilksel parçası. Tuğlalar, briketler, kiremitler, karolar, büzler, madeni profiller, ahşap ya da prekast beton parçalar yapı elemanlarıdır.
Verilen bu mimarlık ile bağlantılı tanımlarda olduğu gibi; "Yapı" kelimesi Peyzaj Mimarlığında da benzer şekilde algılanır ve kullanılır. Ancak tanımlardaki bileşenler dışında bazıları mimarlık alanında pek ele alınmayan veya kullanılmayan farklı yapısal unsurları da içerir. Bu unsurlar yapı mimarlarının ve iç mimarların temel çalışma alanları olan yapılar (binalar) dışında kalan ve çoğunlukla açık alanlarda yer alan yapı veya yapısal unsurlardır. Yaya yolları, meydanlar, çok amaçlı amfiler, spor alanları, oyun alanları, havuzlar, asmalı germeli sistemler, duvarlar, merdivenler, döşemeler, peyzaj donatı elemanları, kanal ve drenaj sistemleri peyzaj mimarlığında "yapı" veya "yapısal unsurlar" tanımı içinde yer alır. Bu yapı, yapı bileşeni veya yapı elemanlarına ilişkin olarak yürütülen çalışmaların tümü "yapısal peyzaj" başlığı altında tanımlanır.
Günümüzde Peyzaj Mimarlığı Yapı Sektörü yukarıda bazıları sayılan yapı, yapı bileşeni ve yapısal elemanların tasarımı, üretimi, pazarlanması ve uygulanması aşamalarında etkinlik göstermekte ve oldukça başarılı çalışmalar ortaya koymaktadır.
Peyzaj Tasarımı alanında çalışan kuruluşlar, bünyelerindeki yetenekli Peyzaj Mimarları ile ülkemizde ve hatta dünyada ses getiren projelere imza atmakta, bunların yapısal proje çözümlerini başarı ile ortaya koymakta ve her geçen gün yeni tasarım detayları geliştirerek, dünya yapısal peyzaj sektörü ile rekabet koşullarını sağlamaktadır.
Yapısal peyzaj ürünleri/elemanları alanında çalışan kuruluşlar ülkemizde büyük bir atılım göstermiş, ürettikleri malzeme ve elemanlar ile bugün Orta Asya, Ortadoğu, Afrika, Avrupa ve hatta Amerikada bile kendilerini kabul ettirmiş ve ticaret şansı yaratmışlardır.
Yapısal peyzaj uygulama alanında çalışan kuruluşlar, yine Türkiyenin yanında özellikle Orta Asya, Ortadoğu başta olmak üzere birçok ülkede deneyimli Peyzaj Mimarları, güçlü teknik altyapısı ve kalifiye çalışma kadroları ile başarılı yapısal uygulama çalışmalarını yürütmektedirler.
İŞ DÜNYASINDAKİ BAŞARIDA PEYZAJ MİMARLIĞI EĞİTİMİNİN ETKİSİ NEDİR?
Bilimsel ve mesleki eğitim: "Bir bireyin, ilgilendiği alanda gelecekte yerini almak için hazırlanırken, gerekli bilgi, beceri ve anlayışları elde etmelerine ve kişiliklerini geliştirmelerine olanak sağlama etkinliği" olarak tanımlanabilir. Dolayısı ile gelecekte peyzaj mimarlığı iş alanında yer almak isteyen her birey peyzaj mimarlığı eğitimi almak zorundadır. Sektördeki başarının temelinde bu yatmaktadır. Hatta bunu iyi bir eğitim kurumunda gerçekleştirebilirlerse, sektördeki rekabete daha en başından bir adım önde başlamış olacaklardır.
Bu bakış açısını kabul ederek; amaçları sadece herhangi bir üniversite bitirmek olmayan bireyler, daha üniversite seçme ve yerleştirme sınavı sürecinden başlayarak, mezun oldukları güne kadar oldukça bilinçli bir şekilde davranmak ve yol haritalarını doğru belirlemek durumundadırlar.
Gelecekte iyi ve başarılı bir peyzaj mimarı olmak isteyen bireyler, en kolay mezun olunan değil, en iyi eğitimin verildiği; en güzel değil, en yeterli altyapıya sahip eğitim ortamının bulunduğu eğitim birimlerini seçmeli, seçtikleri birimin eğitimcilerini ortaya koydukları başarıları ve ürünleri (özellikle üniversite dışında ortaya koydukları) açısından irdelemeli, eğitim birimindeki alan/konu çeşitliliğini ve bunların içinin ne kadar doldurulabildiğini araştırmalı, birim mezunlarının iş dünyasında yer alma ve başarı oranlarını öğrenmelidir. Bu günkü koşullarda bu bilgileri internetten kolaylıkla sağlayabilirler.
Bir şekilde bunu olabildiğince gerçekleştirip, bir peyzaj mimarlığı bölümüne giren öğrencileri burada oldukça yoğun bir eğitim-öğretim programı beklemektedir. İkinci zorlu etap bu programdan en yüksek düzeyde yarar sağlayarak, mezuniyet sonrasındaki iş dünyasında başarılı bir şekilde yer almaya hazır hale gelmektir. Bu etabın en önemli öğretisi belki de yaşam boyunca öğrencinin ana çizgisini belirleyecek olan "bireysel, bilimsel ve mesleki etik/ahlak kazanmak" olacaktır.
Hiç dikkati çekmese de gelecekte önemli bir sektör temsilcisi veya ülke ekonomisinde söz sahibi olabilecek bir bireyin; saygı, çalışma alışkanlığı, dürüstlük, paylaşmayı bilme ve iş ahlakı gibi oldukça önemli edinimleri eğitim-öğretim yoluyla kazanmasının, ülke ve toplum olarak yükselmenin koşulu olduğu unutulmamalıdır. Dünyada bugün uygulanan ekonomik modellerde bu edinimler pek önemsenmese de; acımasızlık, yolsuzluk ve kendinden başka hiç kimseyi düşünmeme en geçerli yaklaşımlar olarak kabul edilse de akıl bize doğru öğretinin bu olduğunu, çalışkan ve dürüst iş dünyası mensuplarının hem sektörlerini hem ülkelerini hem de bu dünyayı yükselteceklerini söylemektedir.
Bilimsel ve mesleki etik çerçevesinde eğitim-öğretimi temel almış peyzaj mimarlığı eğitim birimlerinin ikinci hedefleri de evrensel ilkeler çerçevesinde; sürdürülebilir ancak doğa koruma öncelikli bir yaklaşımla, öğrencilere çok yönlü bakış açısı kazandırma, gereksinimleri doğru bir şekilde saptayabilme ve bunlara ilişkin çözümleri en doğru biçimde ortaya koyabilme yeteneği kazandırabilmektir. Böylece gelecekte yer alacağı sektörün gerek ürün/proje gereksinimlerini ve gerekse uygulama/hizmet gereksinimlerini en uygun şekilde karşılayabilecektir.
Dünyamızın karşı karşıya olduğu küresel sorunların en aza indirgenmesinde, önlenmesinde veya giderilmesinde ekolojik yaklaşımı önceleyen bu bakış açısı bir peyzaj mimarının olmazsa olmazıdır. Ancak dürüst bir peyzaj mimarının bu nedenle; gerek sadece fazla kazanç/rant amacı güden iş adamları ve gerekse politikacıların etkisinde kalan merkezi/yerel yönetimlerle sorun yaşaması da kaçınılmazdır. Çünkü böyle bir peyzaj mimarı, dünyanın geleceğini ve o gelecekte yaşayacak nesillerin hakkını korumakla yükümlü olduğunu bilir.
EĞİTİMDE YAPI İLE İLGİLİ HANGİ KONULAR VE NASIL ELE ALINMAKTADIR?
Peyzaj mimarlığı, yapı mimarlığı ve iç mimarlık tüm bilim dünyasında "mimarlık" temel alanı kapsamına yer alır. Bu bilim dalları dünyadaki üniversitelerde de çoğunlukla mimarlık fakülteleri altında kurulur. Bu nedenle de eğitim-öğretim programlarında yapı ve yapısal unsurlara ilişkin konuların/derslerin yer alması kaçınılmazdır.
Daha önce de bahsedildiği gibi peyzaj mimarlığı yapılar/binalar dışındaki alanlardaki tüm yapısal ve bitkisel unsurların tasarımı ve üretilmesinden sorumludurlar. Her ne kadar yapısal ve bitkisel peyzaj ayrı ele alınıyormuş veya ayrı alanlarmış gibi görünse de birbirini tamamlayan ayrılmaz bir bütündür. Bir mekanı hem bitkisel hem de yapısal unsurlar birlikte oluşturur veya tanımlar. Ancak dosya konumuz gereği yapısal peyzaj unsurları ele alınmıştır. Bu unsurlar: otoparklar, yaya yolları, bisiklet yolları, yürüyüş ve koşu yolları, kaykay ve paten yol ve pistleri, meydanlar, çok amaçlı amfiler, spor alanları (futbol, basketbol, voleybol, tenis vb.), oyun alanları (çocuk oyun alanları, macera oyun alanları, mini golf, satranç vb.), su elemanları (havuzlar, fıskiyeler, yapay akarsu hatları veya göletler, şelaleler vb.), yapay kaya veya tırmanma duvarları, üst örtü elemanları (asmalı germeli sistemler, pergolalar, kameriye ve kiosklar vb.), duvarlar, merdivenler, döşemeler, peyzaj donatı elemanları (aydınlatma elemanları, oturma elemanları, yönlendirme ve tanıtım elemanları, çöp kutuları vb.), kanal ve drenaj sistemleri olup; bu yapı, yapı bileşeni veya yapı elemanlarına ilişkin olarak yürütülen çalışmaların tümü "yapısal peyzaj" başlığı altında tanımlanır.
Ders programında yer alan tasarım derslerinde "yapısal peyzaj", herhangi bir alana ilişkin peyzaj tasarımı çalışmasında, projelendirme aşamalarından bir bölümde; "yapısal peyzaj planları", "yapısal peyzaj uygulama planları" gibi başlıklarla ele alınır. Ancak bu başlık altında olmasa da yapısal peyzaj konusunu destekleyen hazırlayıcı dersler de yer almaktadır. Bunların başında yapı malzemelerini ve bunların özelliklerini irdeleyen "malzeme bilgisi" dersi gelmektedir. Bu ders kapsamında mimarlık ve peyzaj mimarlığı alanlarında yapının bir unsuru olarak kullanılabilecek her türlü malzeme (toprak, taş, ahşap, beton, metal, cam, plastik vb.) ve bu malzemelerden üretilmiş yapı elemanları ele alınmaktadır.
Ders kapsamında bu malzemelerin üretimlerini ve üretim çeşitliliğini yerinde görmek amacıyla, üretim tesislerine gidilmekte ve bilgi alınmaktadır. Bu malzemelerin kullanım biçimlerini ve kombinasyonlarının birbirleriyle ilişkilerini evrensel standartlar bağlamında irdeleyen ve çizimlerle destekleyen ders ise yine tüm dünya mimarlık ve tasarım okullarında yer alan "konstrüksiyon" dersidir. Bu iki ders özellikle malzeme tasarımı, üretimi ve pazarlaması ile ilgili sektörlere yönelecek bireyler için oldukça ufuk açıcı olmaktadır.
Yapı ve yapısal peyzaj unsurları ile ilgili diğer bir ders de "Peyzaj Mühendisliği" dersidir. Bu ders kapsamında öncelikle bir yapıyı oluşturan temeller, duvarlar, kolon ve kirişler, döşemeler, çatılar ve bunlara gelen yükleri (ölü yükler, canlı yükler, döşeme yükleri, kar ve buz yükü, rüzgar yükü, su yükü, toprak yükü) ele alınmakta daha sonra peyzaj mimarlığı ile daha ilgili olan; arazi biçimleme tanımı, estetik ve işlevsel gerekleri, kazı ve dolgu hacimlerinin denkleştirilmesi, arazi modeli oluşumu ve uygulamasında ölçme teknikleri, ulaşım, dolaşım, trafik, erişilebilirlik tanımları, yaya, bisiklet ve araç ulaşımı, otopark yönetmeliği gereği ihtiyaç ve standartlar, meydan ve kavşaklar, rekreasyonel amaçlı su yüzeyleri, yeraltı suları ve su kıyılarının korunması, yüzey drenajı ve yağmur suyu drenaj sistemi, atık su depolama ve yeniden kazanım teknikleri, sulama suyu gereksinimi ve sulama sistemleri, su, ısı, ses yalıtımı ve gürültü kontrolü, alternatif enerji kaynakları, park ve yaya yolu aydınlatması, su ve obje aydınlatması gibi konular irdelenmekte, bunların mühendislik hesap ve çözümleri üzerinde durulmaktadır.
Peyzaj uygulamalarına yönelik derslerde; peyzaj uygulamasının ne olduğu nasıl yürütüleceği, ihalenin kesinleştirilmesi, şantiye personelinin atanması, yer teslimi ve sorumlulukların paylaşımı, iş programı hazırlanması, onay ve avans ödenmesi, şantiye yeri seçimi ve yerleşim, çevre, alan ve peyzaj öğeleri korunması, yol ve altyapı tesisatının alana getirilmesi, depolama ve servis alanı hazırlığı, plan aplikasyonu, kazı-dolgu hattı geçirilmesi, üst toprağın sıyrılıp depolanması, kazı ve dolgu, yol, tesis yeri ve meydan tesviyesi sulama, aydınlatma ve güvenlik sistemi çalışmaları, şartname ve sözleşme hazırlanması, ihtiyaç ve iş programı hazırlanması, bakım hizmeti ücreti belirlenmesi, kontrol, denetim, hak ediş ve kabul işlemleri hakkında bilgi ve beceri kazandırılmaktadır.
Yapı ve yapısal unsurlara yönelik bu derslerdeki kazanımların tasarım aşamasındaki projelendirme sürecinde başarı ile ifade edilmesini sağlamak üzere "çizim, grafik ve perspektif" içerikli ve yine bu becerileri peyzaj projelendirme sürecinde kullanmak üzere "proje" veya "stüdyo" dersleri bulunmaktadır.
Bu temel peyzaj mimarlığı dersleri yanında -eğer mimarlık fakültesi bünyesinde bulunulmuyorsa- "temel tasarım", "mimarlık bilgisi" ve "kent planlama" dersleri de ilgili fakültelerden sağlanan mimar veya kent plancı akademisyenlerce verilmek üzere programda yer almaktadır.
Ayrıca "sanat tarihi" ve "dünya peyzajı" gibi dersler ve diğer bazı seçmeli derslerde ülkemiz ve dünyadaki yapılar ve yapısal alanlar irdelenmekte, iyi ve kötü örnek ve uygulamalar üzerinde tartışılmaktadır.
EĞİTİMİN VE EĞİTİMCİLERİN PEYZAJ MİMARLIĞI YAPI SEKTÖRÜ İLE OLAN İLİŞKİLERİ NASILDIR VE NE OLMALIDIR?
Ülke gereksinimleri doğrultusunda, yeterli sayıda ve yeterli donanımda mezun vermek, eğitim birimlerinin iş dünyasına karşı birincil görevidir. Dolayısı ile sektörlerin gerek bilimsel ve gerekse iyi yetişmiş işgücü taleplerini karşılamak, eğitim kurumlarının ve eğitimcilerin göz ardı edemeyeceği bir olgudur. Gerçi günümüzde uygulanan eğitim ve istihdam politikaları ile bunu başarmak oldukça güçtür. Çünkü ülke gereksinimleri saptanmadan üniversite, fakülte veya bölümler açılmakta ve böylece işsiz orduları yaratılmakta, yeterli altyapı ve akademisyen sağlanmadan eğitim-öğretim başlatılmakta ve bu nedenle eğitim ve akademisyen kalitesi düşmekte, sektörden gereksinimleri konusunda herhangi bir görüş veya yönlendirici veri istenmemekte ve bundan dolayı sektörel gelişim sağlanamamaktadır.
İyi bir eğitim ve doyurucu bir donatım ile mezun olmuş, dürüst üniversite mezunları dışında, üniversitelerdeki bilim adamı varlığı ve araştırma olanakları da ilgili meslek alanının gelişiminde çok önemli bir kaynaktır. Tüm sektörlerde olduğu gibi peyzaj mimarlığı iş alanlarında faaliyet gösteren sektörler de bilimsel bakış açısına, bilimsel araştırmalara ve bilim insanlarının doğrudan katkılarına gereksinim duymaktadır. Günümüzde sektör-üniversite işbirlikleri ile ortak projeler veya çalışmalar yürütülse de, bunların sayısı Avrupa veya Amerikadakilerle kıyaslanamayacak kadar düşüktür. Bunun en önemli nedeni ise ülkemizdeki peyzaj sektöründeki yöneticilerin, bilim adamlarından yararlanma konusunda yetersiz kalmalarıdır. Bu konuda kendilerini geliştirmeleri, Ar-Ge çalışmalarına ağırlık vermeleri ve bu çalışmalarda mutlaka bilim dünyasından destek almalıdırlar. Bunu başaran ve başta da belirttiğim gibi yurt dışında bile başarılara imza atmış yapı sektörü temsilcilerimiz vardır, ancak çok yetersizdir.
PEYZAJ MİMARLIĞI YAPI SEKTÖRÜNDEN EĞİTİME KATKI KONUSUNDA BEKLENTİLER NELERDİR?
İş dünyasının ileri gelen birçok şirketi kendilerini geliştirmek ve çalışma sonuçlarının bilim dünyasında kabul edilebilirliğini sağlamak için dünyada ve Türkiyede üniversitelerdeki bilimsel proje ve araştırmalara destek vermektedir. Üniversitelerin de öncelikli amaçları bilimsel eğitim ve araştırma konularında ses getirici sonuçlar alabilmek ve böylece başarılarını kanıtlayabilmektir. Dolayısı ile sektör ve üniversite aslında bu noktada birleşmektedirler. Üniversitelerin eğitim ve araştırma olanaklarını kısıtlayan etkenlerin başında gelen ve devlet kaynakları ile çözülemeyen maddi kaynak sorunu ancak bu şekilde aşılabilir. Böylece karşılıklı yarar sağlama yolu açılarak hem eğitim ve araştırmalara katkı hem de sektör gereksinimlerinin karşılanması sağlanmış olur.
Peyzaj mimarlığı yapı sektöründe faaliyet gösteren firmalar aldıkları bilimsel destek karşılığında gerek kendi üretimlerine dayanan ve gerekse parasal olarak, eğitim birimlerinin iç ve dış mekanlarının iyileştirilmesi, geliştirilmesi ve donatılması konularında büyük katkılar sağlayabilirler. Ortak araştırmalar ve etkinliklerden sağlanan deneyim ve bilgiler her iki taraf için de oldukça değerli olacaktır.
Yine bu firmalar öğrencilerin mesleki uygulama, staj veya çalışmalarına olanak sağlayarak veya burs vererek başka destek yollarını da açabilirler. Burada da karşılıklı bir yarar ilişkisi söz konusu olacaktır. Çünkü bu desteklerden yararlanan öğrenciler gelecekte firmanın tanınmasında ve firma ürünlerine olan taleplerde yönlendirmede etkili olacaktır. Aynı şekilde firma ise destek sağladığı öğrencileri yakından tanıma şansı bulacak ve gelecekte gereksinim duyduğunda onları işe alma tercihinde bulunabilecektir.
Yurt dışındaki firmaların birçoğu ve bazı yerli firmalar, istedikleri eğitim birimlerinde firmalarının adı verilmesi koşulu ile kütüphane, salon, derslik, stüdyo ve benzeri gibi bazı yapısal üniteleri kurmakta veya tefriş etmektedir. Bu da etkili bir destek yoludur.
Peyzaj mimarlığı yapı sektöründen beklenen en karşılıksız beklenti ise; bu sektördeki firmaların eğitim programı kapsamında yürütülen dersler kapsamında, öğrencilerin firmalarını ziyaret etmelerini, çalışmalarını ve ürünlerini doğrudan görmelerini ve öğrenmelerini sağlamasıdır.
SON SÖZ
Ekonomik açıdan güçlü bir ülkenin; bilime dayalı bilgileri değerlendirebilen ve bilimsel kuruluşlarla ortak çalışmalar yapan güçlü sektörlere, güçlü olmak isteyen sektörlerin; iyi yetişmiş, çalışkan, akılcı ve dürüst bireylere ve bu bireylerin de; bilime dayanan dünya görüşünü bağlamında iyi yetişmelerine olanak sağlayacak eğitimcilere ve eğitim kurumlarına gereksinimi vardır. Bu zincir herhangi bir yerde kırıldığında ülke her açıdan çökmeye başlar.
The most unrequited expectations from construction sector in landscape architecture profession is; in content of education curriculum of current companies, they should provide to visit students to their companies to see the operation and products directly and learn.
