SAHİL BANDLARINDAKİ TEHLİKE
Kırmızı Palmiye Böceği, (Rhynchophorus ferrugineus - Red palm weevil) palmiyede (phoneix), hastalık ve tahribat yapan bu böceklerin larvalarıdır. Dişiler çiftleştikten sonra özellikle palmiye yapraklarının gövde birleşim yerlerine, yapraklarda bulunan yaralar üzerine ve taze sürgünlerin gövde birleşim yerlerine yaklaşık 200 yumurta bırakırlar. Yumurtalar 2 ile 5 gün arasında açılır. Yumurtaların gelişebildiği en yüksek sıcaklığın 40°C olduğu belirlenmiştir. Yaklaşık 1 ile 3 ay arasında değişen larva döneminde palmiye yaprak sapları ve gövdesi içinde tüneller kazarak ilerler bu arada yumuşak doku liflerini ve palmiyenin büyüme-taç uçlarını yerler. Bu durum palmiyede şekil bozukluğuna veya kurumasına neden olmaktadır. Bu aşamadan sonra palmiyenin eski haline dönüşü ve kurtulması imkansız hale gelmektedir.
Pupa dönemine giren zararlı, 14 - 21 gün sonra ergin olur. Erginler, sıcaklığın 12 - 14°C üzerinde olması durumunda aktif hale geçerler. Bölgelere göre değişmekle birlikte erkek bireyler 50 - 120 gün, dişiler ise 50 - 109 gün yaşar. Tüm hayat dönemi yaklaşık 4 ay sürmektedir. Erginler uzun uçuşlar yapma yeteneğinde olup, bir uçuşta 900 m uzaklığa ulaşabildiği kaydedilmiştir. Dişiler yılda 25 - 27°C sıcaklıkta 3 döl verebilir.
Erginler kırmızımsı kahverengi ve silindir şeklinde olup, 35 mm uzunluğunda ve 10 mm enindedir. Kın kanatları koyu kırmızı renktedir. Baş ve hortumun uzunluğu vücudun toplam uzunluğunun 1/3ü kadardır. Hortum; üstten kırmızımsı kahverengi, alttan ise koyu kahverengi olup, uzun, eğri ve çıkıntılıdır. Erkekte hortumun üst kısmı kısa kahverengimsi kıllarla kaplı, dişide ise kılsız, kıvrık, daha ince ve uzundur.
Zararlının palmiye ağaçlarının büyüme noktalarında beslenmesi sonucu, gövde üzerinde ve yaprakların gövdeye bağlandığı kısımlarda açılan küçük deliklerden sarımsı kahverengi yapışkan bir sıvı ve larvanın beslenme artıklarının oluşturduğu tümsekler gözle görülebilir. Zamanla (yaklaşık 2-3 yıl sonra) yapraklarda sararma, solma ve kuruma gözlenir. Larvalar 1 m uzunluğunda tüneller açabilmektedir. Zarar gören bitki dokularında çürümelerin meydana gelmesi ve kötü bir kokunun yayılması tipiktir. Ağaçlarda tünel sayısı arttıkça ağacın gövdesi giderek zayıflar ve bu durum ağacın kolaylıkla devrilmesine ya da çürüyerek ölmesine neden olur.
KIRMIZI PALMİYE BÖCEĞİ İLE MÜCADELE YÖNTEMLERİ:
BİYOLOJİK MÜCADELE:
Bu zararlının orijini olan bölgede mevcut doğal düşmanları bulunmakla birlikte, Türkiyede bu zararlının doğal düşmanları ile ilgili yapılmış herhangi bir çalışma bulunmamaktadır.
KÜLTÜREL MÜCADELE:
Zararlı ile mücadelede kültürel önlemler önemli bir yer tutmaktadır. Periyodik olarak ağacın zayıflamış ve çürümekte olan kısımları temizlenmelidir. Sağlıklı bir ağacın herhangi bir yerinde yapılacak kesim ve yaralamalardan kaçınılmalıdır. Budamalar, zararlının aktif olmadığı kış aylarında yapılmalıdır. Kök sürgünleri ve kesilen dallar imha edilmelidir. Palmiye ağaçları için uygun sulama ve gübreleme programı ile ağaçların strese girmesi engellenmeli ve sulama, tercihen damla sulama şeklinde yapılmalıdır.
BİYOTEKNİK MÜCADELE:
Zararlının varlığının belirlenmesi ve ergin popülasyonunun azaltılması için feromon tuzakların kullanılması, kırmızı palmiye böceğini kontrol altında tutmada en önemli mücadele yöntemlerinden biridir. Feromon olarak erkek bireylerin salgıladığı Ferrugineol (4S, 5S -4- methyl -5- nonanol) kullanılır. Ancak feromon tek başına yeterli etkiyi sağlayamadığı için, tuzakların (kova tipi, huni tipi) içine küçük naylon poşette etil asetat (100 mg) ve bir cezp edici yem (hurma meyvesi, şeker, şeker kamışı, palmiye ağacının herhangi bir kısmı vs.) ilave edilerek feromon maddesinin etkisi arttırılır. En yaygın olarak kullanılan tuzak tipi, kova tipi olup, 10-15 litre hacminde ve 25-30 cm yüksekliğindedir.
KİMYASAL MÜCADELE:
Kırmızı palmiye böceği istilasına maruz kalmayan palmiyeler için önlem olarak belirli aralıklarla (30-45 gün) ilaçlama yapılmalıdır. Uygulama palmiyede su yürümenin en aktif olduğu mayıs ayında başlanmalı ve periyodik olarak devam edilmelidir.
Palmiye ilaçlaması eş zamanlı olarak üç şekilde yapılmaktadır:
a. Gövde enjeksiyon uygulamasında, gövde çapına göre h 1.30 (yükseklikte) 3 delik, 10 cm derinliğinde 30 derece açı ile 20 cm çember aralığı ile çapraz olarak açılmalıdır. Gövde ilaç enjeksiyonu uygulaması bir kez yapılmalıdır. İlaç etken maddesi İmidacloprid SL200 olup, solventle seyreltilebilir veya doğrudan uygulama yapılabilir. Sistemik etkisi olan ilaç her gövde deliğine 35 ml ilaç enjekte edilmelidir. Uygulama sonrası delik yaraları aşı macunu ile kapatılmalıdır.
b. Kök boğazı uygulamasında ise palmiye tüm çevresine 15 cm genişliğinde çukur kazılarak bir gün öncesinde suya doyurulur ve sonrasında sistemik ilaç uygulaması yapılır.
c. Tepe tacı ilaçlaması insektisit ilaçlarda ovisitler (yumurta öldürücü) ile karışım ilaçlarla birlikte rezüdüel (kalıcı) etkiyi arttırmak için solusyon (yapıştırıcı) da kullanımını başarı oranını arttırmaktadır. İlaç etken maddesi Chlorpyrifos-Ethyl 480 g/l ve %25 Diflubenzuron dur. Ayrıca 210 g/l İmidacloprid + 90 g/l Beta Cyfluthrin (OD 300) etken maddesi bu uygulama için kullanılabilir. İlaçlama tepe tacı iç kısmı, dalların gövde ile birleşim yerleri, budanmış dal aralarındaki lif boğumlarına tamamen nüfus edecek şekilde (yıkanırcasına) ilaç uygulaması yapılmalıdır.
Bütün bu uygulamalar, böcek istilasına ve verdiği zarara karşı kesin çözüm olmamakla birlikte palmiye koruması için gerekli en etkin yöntemlerden biri kimyasal mücadele yöntemidir. Kimyasal mücadele palmiyeye zarar vermeye başlamadan önce önlem olarak yapılması zararlıya karşı koruma oranını çok yüksek tutmaktadır. Zararlının palmiyeye verdiği tahribat fark edildiğinde ise çok geç kalınmış olmaktadır. Büyüme tacı zarar gören palmiyenin eski haline dönüşü imkansızdır.
Büyüme tacı zarar gören palmiyeye yapılan kimyasal mücadele yöntemiyle taç kısmı zararlıdan temizlenerek ilaç uygulaması devam edilse de taç kısmı boş kalmaktadır. Palmiye yaşamı sadece yanlara açılan dallarla olmaktadır. Boşalan taç kısmı oluşturan kabuk bölümünün iç kısmında canlı doku varsa bu bölge IBA (Indole Bucric Asit) ile enjeksiyon uygulaması ile uyarılarak taç oluşumu teşvik edilebilir. Bu yöntem deneme aşamasında olup, şu an için herhangi bir olumlu ya da olumsuz bir sonuca ulaşılamamıştır.
DÜNYADA ve TÜRKİYEDE DURUM
Dünyada 1980 öncesi ilk kez Hindistanda görülen zararlı sonrasında Mısır, İsrail, Ürdün, İspanya, Yunanistan, İtalya, Fas, Cezayir, Bangladeş, Bahreyn, Kamboçya, Çin, Hindistan, Endonezya, Irak, İran, Malezya, Myanmar, Umman, Pakistan, Filipinler, Katar, Suudi Arabistan, Tayland, Birleşik Arap Emirlikleri, Vietnam, Avustralya, Papua Yeni Gine, Solomon Adaları, İspanya, İtalya, Fransa ve Amerikada yaygın olarak görülmektedir.
Kırmızı Palmiye Böceği, Türkiyede ilk kez 2005 yılında Mersinde hurma ağaçlarında tespit edilmiştir. Buraya da Mısırdan ithal edilen ucuz hurma ve palmiye fidanlarıyla geldiği düşünülmektedir. Daha sonra yapılan araştırma çalışmaları ve gözlemler sonucunda Adana, Antalya, Muğla, Aydın, İzmir ve İstanbul illerinde varlığı belirlenmiştir. Kırmızı Palmiye Böceği, büyük kentlerde park ve bahçe alanlarındaki palmiyelere hatırı sayılır oranda zarar vermekte olup, ülkemizin tüm sahil bandını tehdit eder konuma gelmiştir.
SONUÇ ve DEĞERLENDİRME
Tarım ve Köy İşleri Bakanlığının Bitki Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından konu ile ilgili çıkarılan tanıtıcı broşür, sunum ve videolar aydınlatıcı olmakla beraber, uygulama sonuçları gözlemlenmelidir. Ayrıca tarım il ve ilçe müdürlükleri, belediyelerin ilgili birimleri ile alan uygulaması yapan firmalarla sağlayacakları koordinasyonlarla bilgilendirme ve uygulama sonuçları toplumla paylaşılmalıdır.
Kaynakça:
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Park Bahçe ve Yeşil Alanlar Daire Başkanlığı
Anadolu Yakası Park ve Bahçeler Müdürlüğü
Bitki Sağlığı ve Zirai Mücadele Şefi Ziraat Yüksek Mühendisi Ömer CEVİZCİ,
KUTO (Kuşadası Ticaret Odası) Kırmızı Palmiye Böceği Raporu,
Peyzaj Bahçıvanı Ali SADE saha uygulama notları
Ali SADE
Peyzaj Bahçıvanı
Red Palm Weevil larvas are the main cause of the disease and destruction in palm trees. In 1-3 month of larval period they come along to leaf stalks and stem with digging tunnels and they eat soft tissue fibers and petal edges of palms. This case causes formal defects or dry in palm trees. After this phase the turning back of palm tree to its healthy position and survive becomes impossible.
