10 Temmuz 2025 Perşembe
Balkonlar sınırlı alanlara sahip olan alanlardır, ancak doğru bitki seçimi ve düzenleme yöntemleriyle bu alanlar, bireylerin kendi küçük, sürdürülebilir çevre oluşturabileceği etkileyici birer yaşam alanına dönüştürülebilmektedir. Bu küçük ve kısıtlı alanlarda malzeme ve bitki seçimi önemlidir. Bitki seçimi yalnızca estetik bir görünüm yaratmaya yönelik olmamalı, aynı zamanda balkonun işlevselliğini artıracak şekilde planlanmalıdır [1,2].
Balkon bitkilendirmesinde için bitki, saksı ve diğer malzemeleri seçerken dikkate alınması gereken bazı temel unsurlar hem bitkilerin sağlıklı gelişimini hem de alanın işlevselliğini optimize etmek açısından önemlidir. Bu unsurların en önemlisi balkonun iklim koşulları (Işık, sıcaklık ve nem oranı)'dır. Balkonların gün içerisinde aldığı güneş ışığı miktarını, sıcaklığı, rüzgar etkisini ve çevresel nem oranı balkonda yetiştirilecek bitki açısından önemlidir. Bitkiler, bu koşullara uygun şekilde seçilmelidir. Örneğin, güneşli balkonlar için güneş ışığını tolere edebilen sardunya ve begonvil gibi türler uygunken, gölge alanlar için eğrelti otu veya paşa kılıcı gibi bitkiler tercih edilmelidir. Balkonun ne kadar açıkta olduğunu göz önünde bulundurulmalıdır. Günün büyük bir kısmında ya da tamamında balkon gölgede kalıyorsa, gölgeyi seven bitkileri tercih etmelisiniz. Güneşli balkonlardaki bitkiler, özellikle şeffaf cam veya perspeks kullanılıyorsa, güneş yanığı riski altında olabilmektedir. Bu durumda, güneş ışığını daha iyi yansıtan lavanta (Lavandula spp.) ve bahçe külü çiçeği (Cineraria maritima ) gibi gümüş yapraklı bitkiler tercih edilebilmektedir. Ayrıca Calatheas, Filodendron spp. ve yumuşak eğrelti otları gibi gölge seven ev bitkilerine direkt güneş ışığından korunması gerekmektedir. Rüzgarlıysa ve çok korunaklı değilse, ya rüzgar siperi şeklinde bir barınak oluşturmalıdır ya da açıkta kalan noktalar için bitkiler seçmelidir. Balkonda yetiştirilen bitkilerin sürdürülebilirliği açısından bu önemlidir. Balkonlarda yetiştirilen bitkilerde saksı seçimine de dikkat etmek gerekmektedir [3,4].
Şekil 1. Balkonlarda dış mekan süs bitkileri kullanımına örnek [5].
Kullanılacak saksılar bitkilerin kök yapısına uygun büyüklükte olmalı ve drenaj sistemine sahip olmalıdır. Aksi takdirde suyun saksı tabanında birikmesi kök çürümesine neden olabilir. Ayrıca, balkonun ağırlık taşıma kapasitesini göz önünde bulundurarak malzeme seçimi yapılmalıdır. Bu nedenle ağırlık faktörü göz önünde bulundurularak ağır beton, pişmiş toprak saksılar, seramik, plastik veya hafif kompozit malzemeler ağır olabilmektedir. Her zaman balkonunuzun ne kadar ağırlık kaldırabileceğini değerlendirmek ve ağır olanlar yerine daha hafif plastik veya reçine kapları tercih etmek önemlidir. Toprak seçimi ise; Balkon bitkileri genellikle sınırlı toprak hacmine sahip oldukları için yüksek kaliteli, besin yönünden zengin ve iyi drenaj sağlayan bir toprak karışımı tercih edilmelidir. İhtiyaca göre organik gübre veya sıvı besin takviyesi yapılabilir [6-7].
Meyve ve Sebzeler; geniş bir balkona sahip alanlarda meyve ve sebze yetiştirmeyi bir fırsata dönüştürebilir. Özellikle arpacık soğan, nane, sarımsak, kışın önemli bitkileri olarak balkonda yetiştirilebilmektedir. Maydanoz, dereotu, biberiye, havuç, marul, lahana, ıspanak, roka ve tere gibi sebzeler kendi mevsimine uygun olarak yetiştirilmektedir. Ayrıca kış mevsiminde öne çıkan brokoli, reyhan, kekik, turp ve şeker bezelyesi yine saksıda yetiştirmeye uygun sebzeler balkonlarda yetiştirilebilir. Yaz sebzesi olarak ise en çok biber ve domates gibi sebzeler saksıda yetişen taze ürünler olarak bilinmektedir. Çilekler ise saksılarda, kaplarda ve balkonda asılı sepetlerde yetiştirebilecek birçok meyveden biridir [8].
Şekil 2: Balkonda sebze yetiştiriciliği [9].
Şekil 3: Balkonda sebze yetiştiriciliği [10].
Şekil 4: Balkonda meyve yetiştiriciliği [11]
Tıbbi aromotik bitkiler; balkonlar için tercih edilen bitkilerdir. Dekoratif görüntüsü dışında aromatik yönü ile tercih edilen bitkilerdir. Bitkilerin boylanması ve kök yapısı kaplarda kullanılmak için çok uygundur. Güneşli balkonlarda; için kekik, adaçayı, biberiye ve frenk soğanı balkonda yetiştirilebilen bitkilerdir.
Şekil 5: Balkonda saksıda lavanta yetiştiriciliği örneği [12]
Kaktüsler ve sukkulent bitkiler; Salon bitkileri olarak sukkulent ve kaktüsler iç mekanlarda yetiştirilmektedir ancak balkonlarda yaz döneminde kullanılabilmektedir. Kaktüsler ve sukkulentler güneşli bir balkonun sıcaklığını ve parlaklığını seven bitkilerdir. Kaktüs türlerinden Echinocactus grusonii (Altın Varil Kaktüsü), yuvarlak şekli ve dikenli yapısıyla dikkat çekmektedir. Küçük saksılarda yetiştirildiğinde minimalist bir görünüm sağlamaktadır ve güneşli balkonlar için idealdir. Benzer şekilde, Mammillaria elongata (Altın Parmak Kaktüsü), uzun, ince yapısıyla balkon köşelerinde kullanılabilen dekoratif bir kaktüstür. Sedum morganianum (Eşek Kuyruğu Sukulent), asılı saksılarda büyüyerek balkonlara şelale gibi bir görüntü kazandırmaktadır. Ayrıca, Echeveria elegans (Meksika Kar Tanesi), rozet şeklindeki yapraklarıyla balkon masalarında veya raflarda estetik bir görüntü sunmaktadır.
Şekil 6: Sukkulent bitkilerin balkonda kullanımı
Şekil 7: Sukkulent bitkilerin balkonda kullanımı [14]
Mevsimlik Süs Bitkileri: Sardunya (Pelargonium spp.) balkonlarda yaygın kullanılanbitkilerdir. Bu bitki yüksek güneş ışığına dayanıklıdır ve yoğun çiçeklenme göstermektedir. Petunya (Petunia spp.) en çok tercih edilen bir başka mevsimlik çiçektir. Düşük bakım ihtiyacıyla balkon peyzajında popülerdir Begonya (Begonia spp.) ise hem güneşte hem gölgede yetişebilir, yaprak ve çiçek kombinasyonu ile dikkat çekmektedir. Kadife Çiçeği (Tagetes spp.) kolay bakım gerektirir ve parlak sarı, turuncu tonlarıyla canlılık katmaktadır.
Şekil 8: Mevsimlik çiçeklerin kullanıldığı balkon örneği [15]
Sonbahar ve Kış Sezonu balkonlarda kullanılabilecek bitkiler ise; Kasımpatı (Chrysanthemum spp.) kışın çiçek açarak soğuk balkonlara renk getirmektedir. Siklamen (Cyclamen spp.), soğuk havalarda bile zarif çiçekleriyle dikkat çeker, gölge alanlarda yetişebilmektedir. Çuha Çiçeği (Primula spp.), İlkbaharın habercisi olarak bilinmektedir, balkonlarda parlak bir görünüm oluşturmaktadır. Menekşe (Viola spp.) düşük sıcaklıklara dayanıklıdır ve yoğun çiçeklenme sağlanmaktadır.
Saksılı Salon Bitkileri; Balkonda güçlü uzun ömürlü bitkiler bir saksı veya kap içinde sınırlar içinde tutulabilir ve aynı zamanda gür, güçlü büyüme ve çiçekler sağlar. Dikkate alınması gereken güçlü uzun ömürlü bitkiler arasında Lady's Mantle, Crocosmia, Muehlenbeckia, Lamium, Adenophora, Catmint ve Erigeron sp. bulunur. Aşk Merdiveni (Nephrolepis exaltata) Özellikleri: Sarkıcı formu ve narin yapraklarıyla popüler bir bitkidir. Balkonda Kullanımı: Yarı gölge alanlarda nemli ve serin ortamlarda gelişir. Benjamin (Ficus benjamina) yeterli ışık alan ancak doğrudan güneşe maruz kalmayan balkonlar için uygundur.
Tablo 1: Balkonda kullanılabilecek bazı bitkiler
|
Balkonda kullanılabilecek bazı bitkiler |
|||
|
Bitki grubu |
Latince Adı: |
Türkçe Adı: |
Balon Bitkisi olarak kullanımı |
|
Dış mekan Süs Bitkisi/Sarınıcı bitkiler |
Bougainvillea |
Begonvil |
Saksıda kullanılabilir, Begonvil, mor, beyaz, pembe ve kırmızı renkte çiçekleri olan, tırmanıcı özellikte ve ağaçsı bir bitkidir. Güneşi sever. Hastalık ve böcek barındırmaması önemli bir özelliğidir. |
|
Dış mekan Süs Bitkisi/Sarınıcı bitkiler |
Jasminum officinale |
Yasemin |
Saksıda kullanılabilir, Yasemin türlerinin çoğu tırmanıcı yapıdadır. Genellikle iki ya da daha çok sayıda yaprakçıktan oluşan birleşik yaprakları vardır. Ama bazı türlerinde basit yapraklara da rastlanır. Beyaz, sarı, nadiren de olsa pembe renkli borumsu çiçekler açar. |
|
Tıbbi aromatik bitkiler
|
Lavandula spp. |
Lavanta |
Saksıda kullanılabilir. Çalı görünümlü, toplu başak biçiminde mavi, morumsu ya da kırmızı çiçekler açan bitkilerdir. |
|
Tıbbi aromatik bitkiler
|
Thymus spp. |
Kekik |
Saksıda kullanılabilir. Kekik, ortalama olarak yüksekliği 20 cm ve ömrü 6 yıl olan bir bitkidir |
|
Tıbbi aromatik bitkiler
|
Salvia spp. |
Adaçayı |
Saksıda kullanılabilir. Çalı, otsu çok yıllık ve tek yıllık yaklaşık 1000 bitki türüyle Ada çayı kokulu bitkilerin en büyük cins'idir |
|
Tıbbi aromatik bitkiler
|
Salvia rosmarinus |
Biberiye |
Saksıda kullanılabilir. Genellikle biberiye olarak bilinen kokulu; yaprak dökmeyen; iğne yapraklı; beyaz, pembe, mor veya mavi çiçekli; Akdeniz bölgesine özgü bir çalıdır. |
|
Tıbbi aromatik bitkiler
|
Allium schoenoprasum |
Frenk Soğanı |
Saksıda kullanılabilir. Yaprak soğanı, Allium cinsinden çok yıllık bir bitkidir, 30-50 cm kadar büyüyebilirler |
|
Mevsimlik çiçekler |
Gazania sp |
Gazanya |
Saksıda kullanılabilir. Çok yıllık bitki olmalarına rağmen tek yıllık işlemi uygulanan otsu bitkilerdir. |
|
Mevsimlik çiçekler
|
Osteospermum fruticosum |
Bodrum Papatyası |
Saksıda kullanılabilir. Kır papatyası niteliğinde olduğu gibi yere yayılan bir türdür. Koyu yeşil yapraklara sahiptir. Kasım ve Mart aylarında eflatun ve beyaz renkte çiçekler açar. |
|
Mevsimlik çiçekler
|
Ipomoea purpurea |
Kahkaha Çiçeği |
Saksıda kullanılabilir, yetiştirmede çok yıllık bitkiler don olmayan yerlerde, yıllık bitkilerde daha soğuk iklimlerde ama bazı türleri ise kış soğuğuna dayanan yerlerde yetiştirilebilir. |
|
Mevsimlik çiçekler
|
Viola spp. |
Hercai Menekşe |
Saksıda kullanılabilir, hercai menekşelerin hepsinin eşit büyüklükte olmayan ve her birinde genellikle iki ayrı renk bulunan, beş tane kadifemsi taç yapraklar vardır. |
|
Mevsimlik çiçekler
|
Tropaeolum majus L |
Latin Çiçeği |
Saksıda kullanılabilir, süs bitkisi olarak yetiştirilen son yıllarda da yenilebilir çiçekler arasında oldukça popüler bir bitkidir. |
|
Mevsimlik çiçekler |
Tagetes spp |
Kadife Çiçeği |
Saksıda kullanılabilir, Sarı, turuncu ve kahverengi tonlarında kadife dokulu, parlak renkli çiçekleri vardır. |
|
Mevsimlik çiçekler |
Chrysanthemum spp |
Kasımpatı |
Saksıda kullanılabilir, bazen yarı çalılar olan çok yıllık otsu çiçekli bitkilerdir |
|
Salon bitkileri |
Lupinus sp. |
Acı Bakla |
Saksıda kullanılabilir, Çiçekleri dik salkımlar şeklinde kümelenmiştir, 30-120 cm'e kadar boylanabilir. |
|
Salon bitkileri |
Impatiens sp. |
Cam Güzeli |
Saksıda kullanılabilir, Çoğu Impatiens türü, etli sapları olan tek yıllık veya çok yıllık otsu bitkilerdir. Sadece birkaç odunsu tür mevcuttur. Bitki boyu, türe bağlı olarak beş santimetre ile 2,5 metre arasında değişir |
|
Salon bitkisi |
Pelargonium sp. |
Sardunya |
Saksıda kullanılabilir, Akdeniz'le özdeşleştirilmiştir. Kışa dayanıklıdır. Pembe, sarı beyaz ve kırmızı tonlarında çiçekleri vardır. |
|
Salon bitkisi |
Primula spp |
Çuha çiçeği |
Saksıda kullanılabilir, Yapraklar tabana yakın rozet şeklinde dizili ve ince sıkı tüylü yapıdadır |
|
Salon bitkisi |
Cyclamen spp |
Sıklamen |
Saksıda kullanılabilir,Cyclamen cinsini oluşturan yaşam alanı orman açıklıkları ve kayalık alanlar olan çok yıllık yumrulu bir bitkidir. |
|
Salon bitkisi |
Nephrolepis exaltata |
Aşk Merdiveni |
Saksıda kullanılabilir, kılıç eğrelti otu veya Boston eğrelti otu olarak da bilinir, Nephrolepidaceae familyasından bir eğrelti otu türüdür |
|
Salon bitkisi |
Azalea sp. |
Açelya |
Saksıda kullanılabilir,. Bahar ya da yaz aylarında pembe, altın sarısı, ateş kırmızısı ve portakal renginin bütün tonlarında ya da beyaz renkte çiçekler açan küçük çalılık bitkilerdir |
|
Soğanlı Bitki |
Tulipa sp. |
Lale |
Saksıda kullanılabilir, Lale, zambakgiller familyasından Tulipa cinsini oluşturan güzel çiçekleri ile süs bitkisi olarak yetiştirilen, soğanlı, çok yıllık otsu bitki türleridir. |
|
Sebze |
Petroselinum crispum |
Maydanoz |
Petroselinum crispum (Maydanoz), sebze olarak balkon ortamında yetiştirilmeye uygundur. Bitki, gıda olarak tüketilebilmektedir özellikleriyle balkon düzenlemelerinde dekoratif ve işlevsel bir değer sağlamaktadır. |
|
Sebze |
Anethum graveolens |
Dereotu |
Anethum graveolens (Dereotu), sebze olarak balkon ortamında yetiştirilmeye uygundur. Bitki, gıda olarak tüketilebilmektedir özellikleriyle balkon düzenlemelerinde dekoratif ve işlevsel bir değer sağlamaktadır. |
|
Sebze |
Salvia rosmarinus |
Biberiye |
Salvia rosmarinus (Biberiye), sebze olarak balkon ortamında yetiştirilmeye uygundur. Bitki, gıda olarak tüketilebilmektedir özellikleriyle balkon düzenlemelerinde dekoratif ve işlevsel bir değer sağlamaktadır. |
|
Sebze |
Daucus carota |
Havuç |
Daucus carota (Havuç), sebze olarak balkon ortamında yetiştirilmeye uygundur. Bitki, gıda olarak tüketilebilmektedir özellikleriyle balkon düzenlemelerinde dekoratif ve işlevsel bir değer sağlamaktadır. |
|
Sebze |
Lactuca sativa |
Marul |
Lactuca sativa (Marul), sebze olarak balkon ortamında yetiştirilmeye uygundur. Bitki, gıda olarak tüketilebilmektedir özellikleriyle balkon düzenlemelerinde dekoratif ve işlevsel bir değer sağlamaktadır. |
|
Sebze |
Brassica oleracea |
Lahana |
Brassica oleracea (Lahana), sebze olarak balkon ortamında yetiştirilmeye uygundur. Bitki, gıda olarak tüketilebilmektedir özellikleriyle balkon düzenlemelerinde dekoratif ve işlevsel bir değer sağlamaktadır. |
|
Sebze |
Spinacia oleracea |
Ispanak |
Spinacia oleracea (Ispanak), sebze olarak balkon ortamında yetiştirilmeye uygundur. Bitki, gıda olarak tüketilebilmektedir özellikleriyle balkon düzenlemelerinde dekoratif ve işlevsel bir değer sağlamaktadır. |
|
Sebze |
Eruca vesicari |
Roka |
Eruca vesicari (Roka), sebze olarak balkon ortamında yetiştirilmeye uygundur. Bitki, gıda olarak tüketilebilmektedir özellikleriyle balkon düzenlemelerinde dekoratif ve işlevsel bir değer sağlamaktadır. |
|
Sebze |
Lepidium sativum |
Tere |
Lepidium sativum (Tere), sebze olarak balkon ortamında yetiştirilmeye uygundur. Bitki, gıda olarak tüketilebilmektedir. özellikleriyle balkon düzenlemelerinde dekoratif ve işlevsel bir değer sağlamaktadır. |
|
Sebze |
Capsicum L. |
Biber |
Capsicum L. (Biber), sebze olarak balkon ortamında yetiştirilmeye uygundur. Bitki, gıda olarak tüketilebilmektedir. özellikleriyle balkon düzenlemelerinde dekoratif ve işlevsel bir değer sağlamaktadır. |
|
Sebze |
Solanum lycopersicum |
Domates |
Solanum lycopersicum (Domates), sebze olarak balkon ortamında yetiştirilmeye uygundur. Bitki, gıda olarak tüketilebilmektedir. özellikleriyle balkon düzenlemelerinde dekoratif ve işlevsel bir değer sağlamaktadır. |
|
Meyve |
Fragaria x ananassa Duch |
Çilek |
Fragaria (Çilek), meyve olarak balkon ortamında yetiştirilmeye uygundur. Bitki, gıda olarak tüketilebilmektedir. özellikleriyle balkon düzenlemelerinde dekoratif ve işlevsel bir değer sağlamaktadır. |
Kaynak: [1-4;6-8;16]
Sonuç olarak balkon ve teraslar, sınırlı alanlar olmalarına rağmen doğru bitkilendirme ve düzenleme yöntemleriyle etkileyici yaşam alanlarına dönüştürülebilen mekânlardır. Bu alanların planlanmasında bitki seçimi, yalnızca estetik görünüm elde etmeyi değil, aynı zamanda insan psikolojisine olumlu etki sağlamaktadır. Türkiye'nin çeşitli iklim özelliklerine sahip olması nedeniyle farklı bölgelerde balkon bitkilendirmesi, bölgesel koşullara uygun bitki türlerinin seçilmesi ile balkon bitkilerinin sürdürülebilir ve işlevsel kullanımı artırmaktadır. Balkonlar, sadece süs bitkileri değil, aynı zamanda sebze ve tıbbi aromatik bitkilerin yetiştiriciliği için de değerlendirilmektedir. Bu uygulama, bireylerin kendi gıda ihtiyaçlarını karşılamalarına imkân sağlayarak, sürdürülebilir bir yaşam tarzını teşvik etmektedir. Balkonların bitkilerle tasarlanması, bireylerin fiziksel ve ruhsal sağlığı üzerinde önemli faydalar sağlamaktır. Yapılan birçok bilimsel çalışmada bitkilerin stres azaltıcı ve rahatlatıcı etkilerinin olduğunu göstermiştir. Özellikle şehir yaşamında betonlaşmanın getirdiği olumsuz etkileri azaltan, balkonlarda yetiştirilen bitkiler, kişilerin doğayla bağlantı kurmasına olanak tanıyarak olumlu etkilere neden olmaktadır.
Balkonlar, sadece bir mimari unsur değil, aynı zamanda toplumsal hayatın bir parçası olarak önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle geçmişten günümüze kadınlar için balkonlar, hem sosyalleşme hem de günlük yaşamın bir parçası olmuştur. Evde daha çok vakit geçiren kadınlar, balkonları hem bir nefes alma alanı hem de çevreyle bağlantı kurma noktası olarak değerlendirmiştir. Ayrıca, balkonların çiçeklerle süslenmesi, kadınlar için hem bir uğraş hem de estetik bir ifade biçimi olmaktadır. Sardunyalar, fesleğenler ve reyhan gibi bitkiler ülkemizde balkonlarının geleneksel bitkileri olarak değerlendirilmektedir.
Şekil 9: Kadın emeği ve sevgisiyle tasarlanan balkon örneği (Özgün: Şükran DEMİR)
Sonuç olarak, balkon ve teraslarda bitkilendirme çalışmaları, yalnızca estetik bir değer yaratmakla sınırlı kalmayıp, aynı zamanda bireylerin doğa ile etkileşimlerini artıran, sürdürülebilir bir yaşam alanı oluşturmayı mümkün kılan bir uygulama alanıdır. Doğru bitki seçimi ve doğru kullanım ile bu alanlar, kent yaşamının stresinden uzaklaşmak ve çevresel farkındalığı artırmak için etkili bir araç olarak değerlendirilebilir.
KAYNAKLAR
[1] Korkut, A.B., 1998. Çiçek Yetiştiriciliği, Hasad Yayıncılık; s:98-107. McClaren, B. 2004.
[2] Encyclopedia of Dahlias Timber Press. USA, 211. Resh, H. M., 1981.Hydroponicfoodproduction. Wood bridge Press, California, pp.23-32.
[3] Sevgican, A., 2003. Örtüaltı Sebzeciliği (Topraksız Tarım). Cilt II. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. Bornova, İzmir.
[4] Soyergin, S., Genç, Ç., Ertan, N., 1994. Önemli Saksı Bitkilerinden Difenbahya ve Krotonun Harç ve Ticari Gübre İsteğinin Saptanması Üzerinde Araştırmalar. Bahçe, 23(1-2): 33-34.
[5] https://www.ukposters.co.uk/roses-at-balcony-in-san-gimignano-tuscany-landscape-background-f67610825 (Görsel kaynağı: erişim 15.12.2024)
[6] Soyergin, S., 2002. Siklamen Yetiştiriciliğinde En Uygun Yetiştirme Ortamının Belirlenmesi Üzerine Araştırma. II. Ulusal Süs Bitkileri Kongresi 22-24 Ekim Antalya S: 85-90.
[7] Hatipoğlu A. ve Gülgün B (1999) Tek ve Çok Yıllık Mevsimlik Çiçekler. Yayın Yeri: KENT MATBAASI, Basım sayısı:1, Sayfa sayısı:207,
[8] Yılmaz H. 2009. Çilek yetiştiriciliği. Hasad Yayıncılık
[9]https://www.freepik.com/premium-ai-image/vegetable-garden-balcony-city-urban-sustainable-organic-garden-concept-balcony_268469094.htm (Görsel kaynağı: erişim 15.12.2024)
[10]https://www.freepik.com/premium-ai-image/planting-vegetables-balcony-garden_266808858.htm#from_view=detail_alsolike (Görsel kaynağı: erişim 15.12.2024)
[11] https://www.richardjacksonsgarden.co.uk/can-i-grow-fruit-in-pots/
[12]https://orthodoxreality.org/?h=lavender-balcony-plant-n-Gwdz5r76o (Görsel kaynağı: erişim 15.12.2024)
[13]https://www.bild.de/lifestyle/haus-garten/garten/sukkulenten-56005434.bild.htm (Görsel kaynağı: erişim 15.12.2024)
[14] https://www.bobvila.com/slideshow/10-dish-garden-ideas-to-bring-life-to-your-indoor-and-outdoor-spaces-580556/
[15] https://www.treehugger.com/best-balcony-plants-5187724 (Görsel kaynağı: erişim 15.12.2024) (Görsel kaynağı: erişim 15.12.2024)
[16] Demir H. (2007). Yaprağı Yenen Sebzeler, Hasad Yayıncılık
