Erguvan (Cercis siliquastrum), baklagiller (Fabaceae) familyasından, 10 metreye kadar boylanabilen, tek gövdeli, yaprak döken, çalı görünümünde bir ağaççıktır.
Yapraklar karşılıklı, basit, dairemsi 7-12 cm kadardır. Dip kısmı kalp şeklinde, ucu yuvarlak, kenarlar tamdır. Gençken kırmızımsı-mor daha sonra mavi-yeşile döner. Diğer bir önemli özelliği de toprağa azot bağlamasıdır.
Nisan-Mayıs ayında açan çiçekleri yapraklanmadan önce açarlar. Uzun saplı olan çiçekler 3-8 çiçekli salkım kuruluşunda ve erguvan kırmızısı rengi ile çok dekoratiftir.
Işık ağacıdır. Kışın donlardan bazen etkilenir. Anavatanı Güney Avrupa ve Batı Asyadır. Türkiyede Ege ve Marmara Bölgesinde yayılış yapar. Tohum ve çelikle üretilir. Tohumlarda kabuk sertliğinden kaynaklanan çimlenme engeli vardır. Tohumlar 2-3 dakika sıcak su ve 24 saat ılık suda bırakıldıktan sonra ilkbaharda ekilir. Çelikle üretim Temmuz-Ağustos aylarında alınan yarı odunsu çeliklerle yapılır.
Erguvan, yapraklanmadan önce Nisan ayı sonuyla Mayıs ayı başında yalnızca birkaç haftalığına baharın müjdecisi kabul edilen morumsu pembe renkte çiçekler açar.
Yazın sap kısmından girintili yuvarlak yaprakları olur. Sonbaharda ise fasulye benzeri tohumlar bırakır. Erguvan çiçeği havaların güzel gitmesi durumunda bazı sonbaharlarda da açar.
TARİHTE ERGUVAN
Erguvan, İstanbulu, özellikle de İstanbul boğazını bahar aylarında kendine has mor rengine büründürür. Bizans ve Hıristiyanlığın önemli simgelerindendir. Bazı Hıristiyan inanışlarına göre İsaya ihanet eden havarisi Yahuda kendini bu ağaca asmıştır. Efsaneye göre bu olaydan sonra önceleri beyaz olan erguvan çiçekleri utançtan ya da kandan kırmızıya dönmüştür. Erguvan moru Bizans hükümdarlarının kıyafetlerinde kullanılan bir renktir. Doğal yollarla üretilen en zor renk olduğu için, bir zenginlik ve güç belirtisiydi; imparator dışında hiç kimse mor pelerin takamazdı.
Erguvan, yüzyıllar boyu Bursa şehrinin de simgesi olmuştur. Osmanlı Sultanı Yıldırım Bayezidin damadı Anadolu erenlerinden Emir Sultanın her yıl erguvan açma mevsiminde Bursada müritleriyle buluşması nedeniyle 14. yüzyıldan itibaren düzenlenmeye başlanan Erguvan Şenlikleri, şehrin ekonomisine olumlu etkilerinden dolayı 19. yüzyıla kadar gelenek olarak sürdürülmüştür; günümüzde bu şenlikleri yeniden canlandırma çabası vardır.
• Baharın müjdecisi ve İstanbulun rengi erguvan ağaçları, pembe çiçek açan zarif dallarıyla sadece İstanbulluların değil, kente gelen yabancı turistleri de heyecanlandırıyor.
• İstanbulun doğasında kendiliğinden yetişen erguvanlar, Nisan ayı ortalarından Mayıs ortalarına kadar, çiçekleri ile İstanbul Boğazının iki yanını pembe renkleriyle süslüyor.
• İstanbulun kokusunun ıhlamur, renginin erguvan ağaçlarından aldığı bilinir.
• Japonlar için kiraz ağacı neyse, İstanbul için de erguvan ağacının aynı anlama geldiğini söyleyebiliriz.
TURİZM VE ERGUVAN
• Erguvan ağacının turistik bir malzeme olarak da değeri var. Güney Afrikanın Pretoria şehrinde Jakaranda ağaçları vardır. Baharda açar. Pretoria şehrine en çok turist o zaman gidiyor. Şehrin manzarasını değiştiren bir ağaç. Aynı şekilde Japonyada sakura ağaçları çiçek açtığında ülke çok turist alıyor. Keza Washingtona 1912 yılında götürülmüş kiraz ağaçları var. 103 yıldır orada ‘Ulusal Kiraz Çiçeği Festivali adıyla şenlikler yapılıyor. Amerikanın her tarafından ve Avrupadan oraya ağaçları seyretmeye gidiyor insanlar. Nasıl İstanbula lale zamanı turist geliyorsa aynı döneme yakın çiçeklenme gösteren erguvanlar içinde, botanik meraklıları, yerli ve yabancı turistler, erguvan ağaçlarını seyretmeye İstanbula geleceklerdir. Nasıl ki bizim doğa meraklısı insanlarımız Munzur çayına gidiyor, yüzüyor, dağlara tırmanıyorlar, orada çiçekleri keşfediyorlar aynı şekilde İstanbula da erguvan ağaçlarını seyretmeye turistlerin geleceğinden eminim.
EN GÜZEL ERGUVANLAR NEREDE?
• Boğaziçinin iki yanındaki erguvan ağaçları en güzel Eminönü, Üsküdar ve Beşiktaştan vapur ve teknelerle yapılan seyahatlerde görülebilir. Beşiktaş Yahya Efendi Dergâhının üzerinden başlar, Yeniköye kadar erguvanları seyredebiliriz. Yoğun olarak Aşiyan mezarlığında, Rumeli Hisarının sağında ve solunda görülmektedir. Anadolu yakasında ise Paşa Limanından başlar. Beykoza İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Sosyal Tesislerine kadar gider.
- Karadan gidildiğinde Fethi Paşa Korusu, Kanlıca civarı ve Beykoz İBB Sosyal Tesisleri, Özgürlük ve Fenerbahçe parkları, Avrupa yakasında Rumelihisarı, Yıldız Korusu, Emirgan Korusu, Eyüp (Pierre Loti) yamaçlarında da erguvanların görülebileceği yerlerdir. İstanbulun en yaşlı erguvanlarından birinin Bağlarbaşındaki Validebağ Korusunda bulunduğu, nadir bulunan beyaz erguvanların adresi ise Üsküdar kıyılarıdır.
EDEBİYATIMIZDA ERGUVAN
• Ziya Osman Sabanın Düşünceli yürürken bir yol dönemecinde, çıkacak önümüze beyaz dallarla bahar / Hatırlatacak bize şen çocukluğumuzu, erguvanlı bir bahçe mor salkımlı bir duvar dizelerine konu olduğu; Aşiyan mezarlığında kabri olan İstanbul aşığı edebiyat ustaları Yahya Kemal ve Ahmet Hamdi Tanpınarın birbirlerinin ayakucunda yattıkları ve kabirlerinin etrafında erguvan ağaçları olduğu görülmüştür.
• Yahya Kemalin yakın dostu Ahmet Hamdi Tanpınara ithaf ettiği bir şiirinde Beklemem fecrini leylaklar açan nisanın / Özlemem vaktini dağ dağ kızaran erguvanın diye yorumlamıştır.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından, Başkan Kadir Topbaş önderliğinde 2002 yılından itibaren düzenli olarak yapılan "Erguvan Şenlikleri" kapsamında yaklaşık 40 binden fazla erguvan ağacı güzel İstanbulumuza kazandırılmıştır. İstanbul halkı erguvanı o kadar seviyor ki, İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılan "İstanbul halkı otobüs rengi seçiyor" kampanyasının kazananı %34,54le "Erguvan Rengi" oluyor.
Mehmet GENÇ
Orman Mühendisi
Judas trees swathes Istanbul, especially the Bosphorus with its exclusive purple color in the spring. Judas trees which are the forerunner of spring and color of Istanbul, with pink flower blooms and elegant branches not only Istanbul people also excites tourists coming from foreign countries.
